Nam Trung Bộ là vùng đất giàu di sản văn hóa, gắn liền với lịch sử của cả dân tộc. Trải dài hàng dặm từ các tỉnh từ Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên tới Khánh Hòa, hệ thống di tích Chăm rất phong phú với nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật, bia ký, di chỉ khảo cổ… có trị giá về kiến trúc và lịch sử. lịch sử, văn hóa. Trong đó, tiêu biểu nhất là hệ thống tháp Chăm với hàng nghìn năm tuổi.
Ở Nam Trung Bộ, tháp Chăm vừa là biểu tượng văn hóa, ghi dấu ấn lịch sử của mỗi địa phương, vừa là nơi bảo tồn, tu tạo và phát huy trị giá. Việc kết nối các tháp Chăm trở thành một trong những “điểm tới” cho ngành du lịch mỗi địa phương, như một cách giới thiệu những “báu vật” vô giá, đồng thời cũng là cách góp phần tăng trưởng du lịch của chính mình. Tôi xin giới thiệu tới độc giả hai bài viết về nội dung này.
Vẻ đẹp trầm ngâm của những tháp Chăm cổ xưa tại Quần thể Di sản Văn hóa Toàn cầu Mỹ Sơn. Ảnh: Đỗ Trường/TTXVN.
Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu
Tháp Chăm hay còn gọi là tháp Champa, tháp Chàm, là tên gọi thông dụng trong tiếng Việt để chỉ kiến trúc đền tháp Chăm, thuộc kiến trúc tôn giáo, tôn giáo (Hindu, Phật giáo) của người Chăm. sống ở Nam Trung Bộ ngày nay. Ở các tỉnh Nam Trung bộ, tháp Chăm được người Chăm xây dựng ở những vùng trù phú, nơi người Chăm định cư sâu trong lục địa, nhưng ra tận đảo Lý Sơn của tỉnh Quảng Ngãi. Điều đó đủ để khẳng thành kiến trúc tháp trong nền văn hóa Chămpa đã có một thời hoàng kim dọc theo chiều dài của vùng đất này. Ngày nay, giữa lòng thành thị tấp nập, những tháp Chăm nghìn năm tuổi vẫn là một biểu tượng văn hóa lịch sử ko thể thiếu và ko thể nào quên…
Kiến trúc cổ trở thành “báu vật” của ngày nay
Tháp Bà Ponagar tọa lạc trên đồi Cù Lao, bên dòng sông Cái của TP Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) là di sản văn hóa Chămpa lớn nhất khu vực Nam Trung Bộ. Di tích Tháp Bà Ponagar có niên đại từ thế kỷ VIII tới thế kỷ XIII. Khu đền tháp có vị trí đặc trưng quan trọng trong đời sống tôn giáo, tâm linh của người Chăm, mặc dù đã trải qua những thăng trầm của lịch sử.
Tháp Bà Ponagar Nha Trang hiện là quần thể kiến trúc Chămpa lạ mắt nhất Việt Nam hiện nay do có Mandapa (khu vực Ventiary). Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, đây có thể là nơi sẵn sàng lễ vật trước lúc dâng lễ cho Bà. Tuy Mandapa ko còn nguyên vẹn nhưng đây cũng là điểm nhấn rất riêng của Tháp Bà Ponagar, ko lẫn vào đâu được…
Tháp Bà Ponagar được xây dựng vào thời kỳ Ấn Độ giáo (Hinduism) đang hưng thịnh lúc Champa đang ở thời kỳ gọi là Hoan quốc. Ảnh: VNP.
Với những trị giá tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học và nghệ thuật, từ năm 1979, Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng Tháp Bà Ponagar là di tích. dân tộc. Tiếp đó, năm 2012, lễ hội Tháp Bà Ponagar được xác nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây là lễ hội hàng năm nhằm tưởng nhớ Thiên Y Thánh Mẫu Ana, người được nhân dân tôn vinh là Thánh Mẫu Nam Trung Bộ; Cầu cho quốc gia hòa bình, mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình yên.
Cách Tháp Bà Ponagar hơn 100km về phía Bắc, Tháp Nhạn thuộc tỉnh Phú Yên nằm bên dòng sông Ba tráng lệ, trên một ngọn núi nhỏ nhưng ko kém phần hùng vĩ. Lúc chạm vào bức tường kiên cố với màu gạch đỏ sẫm, ko nhìn thấy những đường gân của Tháp Nhạn, ko người nào nghĩ rằng ngọn tháp sừng sững giữa trời Tuy Hòa này đã được xây dựng từ thế kỷ XI. Tháp Nhạn là công trình kiến trúc nghệ thuật có trị giá lịch sử của dân tộc Chăm và đây cũng là thắng cảnh tiêu biểu của tỉnh Phú Yên đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc trưng.
Theo bà Nguyễn Thị Hồng Thái, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Yên, tháp Nhạn là chứng tích về quá trình giao thoa giữa các nền văn minh trong quá khứ tới các vùng trên lãnh thổ quốc gia. trong đó có nền văn minh Ấn Độ. Tại tháp Nhạn còn lưu giữ nhiều tác phẩm nghệ thuật bằng đá sa thạch như các cụ thể trang trí trên cửa và nóc di tích, có trị giá nghệ thuật cao. Riêng bệ thờ sa thạch tại khu di tích này là một tác phẩm được chế tạo công phu, nhiều hoa văn mềm mại, tinh xảo. Các nhà nghiên cứu văn hóa Chămpa thẩm định chiếc điện thờ này có thể lập hồ sơ đề xuất xác nhận là bảo vật quốc gia.
Tại tỉnh Bình Định, kiến trúc đền, chùa Chăm lớn và còn khá nguyên vẹn, mang đậm phong cách thời Vijaya. Hiện nay, có 8 cụm với 14 tháp Chăm, phân bố ở các địa phương: TP Quy Nhơn, thị xã An Nhơn và các huyện: Tuy Phước, Tây Sơn, Phù Cát. Ngoài ra còn có 3 di tích thành cổ (thành Đồ Bàn, thành Chà và thành Thị Nại); 6 di tích lò gốm cổ; 26 phế tích kiến trúc nằm tản mạn. Trong đó, cụm tháp Dương Long được xếp hạng di tích quốc gia đặc trưng năm 2015; Các cụm tháp còn lại sau đó cũng đã được xếp hạng Di tích Quốc gia. Kế bên trị giá lạ mắt về kiến trúc đền tháp, các di tích văn hóa Chămpa ở Bình Định còn có nhiều tác phẩm điêu khắc bằng đá và đất nung quý hiếm, hiện có 9 tác phẩm điêu khắc bằng đá Chămpa. được xác nhận là Bảo vật quốc gia.
Kế bên hệ thống tháp Chăm hiện có ở Khánh Hòa, Bình Định, Phú Yên, tỉnh Quảng Ngãi còn hơn 60 di tích văn hóa Chăm Pa phân bố từ Bình Sơn tới Đức Phổ, trên vùng đồng bằng ven biển, ra đảo Lý Sơn. Tất cả tạo nên sự tiếp nối liên hoàn trong dòng lịch sử, phong cách của từng thời kỳ, trị giá của từng di tích trong đời sống văn hóa ý thức của người xưa.
Tháp Chăm giữa lòng thành thị
Tháp Nhạn là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc trưng, tọa lạc tại phường 1, thành thị Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Ảnh: Phạm Cường/TTXVN.
Dù in đậm dấu ấn thời kì nhưng có những ngôi tháp Chăm nghìn năm tuổi vẫn ko bị quên lãng nhưng “sống” giữa lòng thành thị, cùng nhịp sống hiện đại. Ở Nam Trung Bộ, tháp Chăm trở thành biểu tượng văn hóa, lịch sử của mỗi địa phương. Tháp Nhạn ở tỉnh Phú Yên là một “chứng tích” lịch sử lúc ngày 1-4-1975, lá cờ giải phóng của Cách mệnh đã tung bay trên đỉnh Tháp; ghi lại mốc son lịch sử quan trọng trong lịch sử Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Phú Yên. Hay nếu về với miền đất võ Bình Định, Tháp Đôi ở thành thị Quy Nhơn là một biểu tượng khó quên…
Trải qua biến cố lịch sử và thời kì, một số tháp Chăm đã xuống cấp đã được Trung ương và địa phương trùng tu, tu tạo nhằm lưu giữ vốn quý ông cha để lại mãi mãi cho con cháu.
Để Tháp Nhạn vẫn sừng sững giữa lòng TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên đã nhiều lần thực hiện trùng tu, tu tạo. Trong đó, đợt trùng tu quan trọng nhất được thực hiện từ năm 1998 tới năm 2000. Trong thời kì này, các chuyên gia văn hóa, khảo cổ đã dày công trùng tu, gia cố nhiều hạng mục bị hư hỏng, đổ sập. giật cấp để Tháp Nhạn giữ nguyên hình dáng.
Tháp Bà Ponagar cũng đã trải qua nhiều lần trùng tu, tu tạo. Ông Lê Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Khánh Hòa cho biết: Qua thời kì, với khí hậu nhiệt đới ẩm, di tích ko tránh khỏi tình trạng xuống cấp. Trong quần thể Tháp Bà Ponagar, tháp Nam hiện đang cần có phương án tu bổ, gia cố, tu tạo để bảo tồn và phục vụ các hoạt động tôn giáo, tâm linh cho khách hành hương, cũng như hoạt động thăm quan của du khách. trong nước và quốc tế. Bộ VH-TT-DL và tỉnh Khánh Hòa đã cho phép lập báo cáo chủ trương đầu tư tu bổ, tu tạo, tu tạo tháp Nam, thời kì dự kiến thực hiện trong năm 2023-2024. Đây là những việc làm hết sức cần thiết để bảo tồn hệ thống tháp Chăm tại địa phương.
Với sự xuất hiện dày đặc của các di tích văn hóa Champa, tỉnh Quảng Ngãi đã thực hiện các nghiên cứu khảo cổ và lịch sử. Kết quả cho thấy Quảng Ngãi từng là nơi tăng trưởng rực rỡ của văn hóa Chămpa. Sự tăng trưởng này liên quan tới vấn đề giao thương, thông thương hàng hóa ra bên ngoài dọc theo 4 trục sông lớn trên khu vực tỉnh là sông Trà Khúc, sông Vệ, sông Trà Bồng và sông Trà Câu…
Theo TS Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Cơ quan sưu tầm Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi: Trong số nhiều cuộc khai quật khảo cổ học về văn hóa Chămpa, có nhẽ vui nhất đến nay là tại di tích Thành cổ Châu Sa. một phần các xã Tịnh Châu, Tịnh An, Tịnh Khê, Tịnh Thiện (TP. Quảng Ngãi). Đây là tòa thành có kiến trúc nổi trội trong hệ thống thành cổ của người Chăm ở miền Trung. Khác với các tỉnh phụ cận như Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, dấu vết văn hóa Chăm ở Quảng Ngãi nhiều hơn. Tuy hiện nay chỉ còn lại một số dấu vết như móng, nền chứ chưa thấy công trình nào hiện hữu, nhưng điều này cho thấy kiến trúc tháp Chăm cổ vẫn là một dấu ấn văn hóa hiện hữu giữa cuộc sống đô thị hiện đại ngày nay.
Nhóm PV Nam Trung Bộ
[toggle title=”xem thêm thông tin chi tiết về Những tháp Chăm… không trầm mặc – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu” state=”close”]
Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu
Hình Ảnh về: Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu
Video về: Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu
Wiki về Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu
Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu -
Nam Trung Bộ là vùng đất giàu di sản văn hóa, gắn liền với lịch sử của cả dân tộc. Trải dài hàng dặm từ các tỉnh từ Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên tới Khánh Hòa, hệ thống di tích Chăm rất phong phú với nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật, bia ký, di chỉ khảo cổ... có trị giá về kiến trúc và lịch sử. lịch sử, văn hóa. Trong đó, tiêu biểu nhất là hệ thống tháp Chăm với hàng nghìn năm tuổi.
Ở Nam Trung Bộ, tháp Chăm vừa là biểu tượng văn hóa, ghi dấu ấn lịch sử của mỗi địa phương, vừa là nơi bảo tồn, tu tạo và phát huy trị giá. Việc kết nối các tháp Chăm trở thành một trong những “điểm tới” cho ngành du lịch mỗi địa phương, như một cách giới thiệu những “báu vật” vô giá, đồng thời cũng là cách góp phần tăng trưởng du lịch của chính mình. Tôi xin giới thiệu tới độc giả hai bài viết về nội dung này.
Vẻ đẹp trầm ngâm của những tháp Chăm cổ xưa tại Quần thể Di sản Văn hóa Toàn cầu Mỹ Sơn. Ảnh: Đỗ Trường/TTXVN.
Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu
Tháp Chăm hay còn gọi là tháp Champa, tháp Chàm, là tên gọi thông dụng trong tiếng Việt để chỉ kiến trúc đền tháp Chăm, thuộc kiến trúc tôn giáo, tôn giáo (Hindu, Phật giáo) của người Chăm. sống ở Nam Trung Bộ ngày nay. Ở các tỉnh Nam Trung bộ, tháp Chăm được người Chăm xây dựng ở những vùng trù phú, nơi người Chăm định cư sâu trong lục địa, nhưng ra tận đảo Lý Sơn của tỉnh Quảng Ngãi. Điều đó đủ để khẳng thành kiến trúc tháp trong nền văn hóa Chămpa đã có một thời hoàng kim dọc theo chiều dài của vùng đất này. Ngày nay, giữa lòng thành thị tấp nập, những tháp Chăm nghìn năm tuổi vẫn là một biểu tượng văn hóa lịch sử ko thể thiếu và ko thể nào quên...
Kiến trúc cổ trở thành "báu vật" của ngày nay
Tháp Bà Ponagar tọa lạc trên đồi Cù Lao, bên dòng sông Cái của TP Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) là di sản văn hóa Chămpa lớn nhất khu vực Nam Trung Bộ. Di tích Tháp Bà Ponagar có niên đại từ thế kỷ VIII tới thế kỷ XIII. Khu đền tháp có vị trí đặc trưng quan trọng trong đời sống tôn giáo, tâm linh của người Chăm, mặc dù đã trải qua những thăng trầm của lịch sử.
Tháp Bà Ponagar Nha Trang hiện là quần thể kiến trúc Chămpa lạ mắt nhất Việt Nam hiện nay do có Mandapa (khu vực Ventiary). Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, đây có thể là nơi sẵn sàng lễ vật trước lúc dâng lễ cho Bà. Tuy Mandapa ko còn nguyên vẹn nhưng đây cũng là điểm nhấn rất riêng của Tháp Bà Ponagar, ko lẫn vào đâu được…
Tháp Bà Ponagar được xây dựng vào thời kỳ Ấn Độ giáo (Hinduism) đang hưng thịnh lúc Champa đang ở thời kỳ gọi là Hoan quốc. Ảnh: VNP.
Với những trị giá tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học và nghệ thuật, từ năm 1979, Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng Tháp Bà Ponagar là di tích. dân tộc. Tiếp đó, năm 2012, lễ hội Tháp Bà Ponagar được xác nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây là lễ hội hàng năm nhằm tưởng nhớ Thiên Y Thánh Mẫu Ana, người được nhân dân tôn vinh là Thánh Mẫu Nam Trung Bộ; Cầu cho quốc gia hòa bình, mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình yên.
Cách Tháp Bà Ponagar hơn 100km về phía Bắc, Tháp Nhạn thuộc tỉnh Phú Yên nằm bên dòng sông Ba tráng lệ, trên một ngọn núi nhỏ nhưng ko kém phần hùng vĩ. Lúc chạm vào bức tường kiên cố với màu gạch đỏ sẫm, ko nhìn thấy những đường gân của Tháp Nhạn, ko người nào nghĩ rằng ngọn tháp sừng sững giữa trời Tuy Hòa này đã được xây dựng từ thế kỷ XI. Tháp Nhạn là công trình kiến trúc nghệ thuật có trị giá lịch sử của dân tộc Chăm và đây cũng là thắng cảnh tiêu biểu của tỉnh Phú Yên đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc trưng.
Theo bà Nguyễn Thị Hồng Thái, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Yên, tháp Nhạn là chứng tích về quá trình giao thoa giữa các nền văn minh trong quá khứ tới các vùng trên lãnh thổ quốc gia. trong đó có nền văn minh Ấn Độ. Tại tháp Nhạn còn lưu giữ nhiều tác phẩm nghệ thuật bằng đá sa thạch như các cụ thể trang trí trên cửa và nóc di tích, có trị giá nghệ thuật cao. Riêng bệ thờ sa thạch tại khu di tích này là một tác phẩm được chế tạo công phu, nhiều hoa văn mềm mại, tinh xảo. Các nhà nghiên cứu văn hóa Chămpa thẩm định chiếc điện thờ này có thể lập hồ sơ đề xuất xác nhận là bảo vật quốc gia.
Tại tỉnh Bình Định, kiến trúc đền, chùa Chăm lớn và còn khá nguyên vẹn, mang đậm phong cách thời Vijaya. Hiện nay, có 8 cụm với 14 tháp Chăm, phân bố ở các địa phương: TP Quy Nhơn, thị xã An Nhơn và các huyện: Tuy Phước, Tây Sơn, Phù Cát. Ngoài ra còn có 3 di tích thành cổ (thành Đồ Bàn, thành Chà và thành Thị Nại); 6 di tích lò gốm cổ; 26 phế tích kiến trúc nằm tản mạn. Trong đó, cụm tháp Dương Long được xếp hạng di tích quốc gia đặc trưng năm 2015; Các cụm tháp còn lại sau đó cũng đã được xếp hạng Di tích Quốc gia. Kế bên trị giá lạ mắt về kiến trúc đền tháp, các di tích văn hóa Chămpa ở Bình Định còn có nhiều tác phẩm điêu khắc bằng đá và đất nung quý hiếm, hiện có 9 tác phẩm điêu khắc bằng đá Chămpa. được xác nhận là Bảo vật quốc gia.
Kế bên hệ thống tháp Chăm hiện có ở Khánh Hòa, Bình Định, Phú Yên, tỉnh Quảng Ngãi còn hơn 60 di tích văn hóa Chăm Pa phân bố từ Bình Sơn tới Đức Phổ, trên vùng đồng bằng ven biển, ra đảo Lý Sơn. Tất cả tạo nên sự tiếp nối liên hoàn trong dòng lịch sử, phong cách của từng thời kỳ, trị giá của từng di tích trong đời sống văn hóa ý thức của người xưa.
Tháp Chăm giữa lòng thành thị
Tháp Nhạn là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc trưng, tọa lạc tại phường 1, thành thị Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Ảnh: Phạm Cường/TTXVN.
Dù in đậm dấu ấn thời kì nhưng có những ngôi tháp Chăm nghìn năm tuổi vẫn ko bị quên lãng nhưng “sống” giữa lòng thành thị, cùng nhịp sống hiện đại. Ở Nam Trung Bộ, tháp Chăm trở thành biểu tượng văn hóa, lịch sử của mỗi địa phương. Tháp Nhạn ở tỉnh Phú Yên là một “chứng tích” lịch sử lúc ngày 1-4-1975, lá cờ giải phóng của Cách mệnh đã tung bay trên đỉnh Tháp; ghi lại mốc son lịch sử quan trọng trong lịch sử Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Phú Yên. Hay nếu về với miền đất võ Bình Định, Tháp Đôi ở thành thị Quy Nhơn là một biểu tượng khó quên…
Trải qua biến cố lịch sử và thời kì, một số tháp Chăm đã xuống cấp đã được Trung ương và địa phương trùng tu, tu tạo nhằm lưu giữ vốn quý ông cha để lại mãi mãi cho con cháu.
Để Tháp Nhạn vẫn sừng sững giữa lòng TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên đã nhiều lần thực hiện trùng tu, tu tạo. Trong đó, đợt trùng tu quan trọng nhất được thực hiện từ năm 1998 tới năm 2000. Trong thời kì này, các chuyên gia văn hóa, khảo cổ đã dày công trùng tu, gia cố nhiều hạng mục bị hư hỏng, đổ sập. giật cấp để Tháp Nhạn giữ nguyên hình dáng.
Tháp Bà Ponagar cũng đã trải qua nhiều lần trùng tu, tu tạo. Ông Lê Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Khánh Hòa cho biết: Qua thời kì, với khí hậu nhiệt đới ẩm, di tích ko tránh khỏi tình trạng xuống cấp. Trong quần thể Tháp Bà Ponagar, tháp Nam hiện đang cần có phương án tu bổ, gia cố, tu tạo để bảo tồn và phục vụ các hoạt động tôn giáo, tâm linh cho khách hành hương, cũng như hoạt động thăm quan của du khách. trong nước và quốc tế. Bộ VH-TT-DL và tỉnh Khánh Hòa đã cho phép lập báo cáo chủ trương đầu tư tu bổ, tu tạo, tu tạo tháp Nam, thời kì dự kiến thực hiện trong năm 2023-2024. Đây là những việc làm hết sức cần thiết để bảo tồn hệ thống tháp Chăm tại địa phương.
Với sự xuất hiện dày đặc của các di tích văn hóa Champa, tỉnh Quảng Ngãi đã thực hiện các nghiên cứu khảo cổ và lịch sử. Kết quả cho thấy Quảng Ngãi từng là nơi tăng trưởng rực rỡ của văn hóa Chămpa. Sự tăng trưởng này liên quan tới vấn đề giao thương, thông thương hàng hóa ra bên ngoài dọc theo 4 trục sông lớn trên khu vực tỉnh là sông Trà Khúc, sông Vệ, sông Trà Bồng và sông Trà Câu...
Theo TS Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Cơ quan sưu tầm Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi: Trong số nhiều cuộc khai quật khảo cổ học về văn hóa Chămpa, có nhẽ vui nhất đến nay là tại di tích Thành cổ Châu Sa. một phần các xã Tịnh Châu, Tịnh An, Tịnh Khê, Tịnh Thiện (TP. Quảng Ngãi). Đây là tòa thành có kiến trúc nổi trội trong hệ thống thành cổ của người Chăm ở miền Trung. Khác với các tỉnh phụ cận như Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, dấu vết văn hóa Chăm ở Quảng Ngãi nhiều hơn. Tuy hiện nay chỉ còn lại một số dấu vết như móng, nền chứ chưa thấy công trình nào hiện hữu, nhưng điều này cho thấy kiến trúc tháp Chăm cổ vẫn là một dấu ấn văn hóa hiện hữu giữa cuộc sống đô thị hiện đại ngày nay.
Nhóm PV Nam Trung Bộ
[rule_{ruleNumber}]
[box type=”note” align=”” class=”” text-align: justify;”>Nam Trung Bộ là vùng đất giàu di sản văn hóa, gắn liền với lịch sử của cả dân tộc. Trải dài hàng dặm từ các tỉnh từ Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên đến Khánh Hòa, hệ thống di tích Chăm rất phong phú với nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật, bia ký, di chỉ khảo cổ… có giá trị về kiến trúc và lịch sử. lịch sử, văn hóa. Trong đó, tiêu biểu nhất là hệ thống tháp Chăm với hàng nghìn năm tuổi.
Ở Nam Trung Bộ, tháp Chăm vừa là biểu tượng văn hóa, ghi dấu ấn lịch sử của mỗi địa phương, vừa là nơi bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị. Việc kết nối các tháp Chăm trở thành một trong những “điểm đến” cho ngành du lịch mỗi địa phương, như một cách giới thiệu những “báu vật” vô giá, đồng thời cũng là cách góp phần phát triển du lịch của chính mình. Tôi xin giới thiệu đến bạn đọc hai bài viết về nội dung này.
Vẻ đẹp trầm mặc của những tháp Chăm cổ kính tại Quần thể Di sản Văn hóa Thế giới Mỹ Sơn. Ảnh: Đỗ Trường/TTXVN.
Bài 1: Tháp cổ ngàn năm lưu dấu
Tháp Chăm hay còn gọi là tháp Champa, tháp Chàm, là tên gọi thông dụng trong tiếng Việt để chỉ kiến trúc đền tháp Chăm, thuộc kiến trúc tín ngưỡng, tôn giáo (Hindu, Phật giáo) của người Chăm. sống ở Nam Trung Bộ ngày nay. Ở các tỉnh Nam Trung bộ, tháp Chăm được người Chăm xây dựng ở những vùng trù phú, nơi người Chăm định cư sâu trong đất liền, nhưng ra tận đảo Lý Sơn của tỉnh Quảng Ngãi. Điều đó đủ để khẳng định kiến trúc tháp trong nền văn hóa Chămpa đã có một thời hoàng kim dọc theo chiều dài của vùng đất này. Ngày nay, giữa lòng thành phố nhộn nhịp, những tháp Chăm ngàn năm tuổi vẫn là một biểu tượng văn hóa lịch sử không thể thiếu và không thể nào quên…
Kiến trúc cổ trở thành “báu vật” của ngày nay
Tháp Bà Ponagar tọa lạc trên đồi Cù Lao, bên dòng sông Cái của TP Nha Trang (tỉnh Khánh Hòa) là di sản văn hóa Chămpa lớn nhất khu vực Nam Trung Bộ. Di tích Tháp Bà Ponagar có niên đại từ thế kỷ VIII đến thế kỷ XIII. Khu đền tháp có vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống tín ngưỡng, tâm linh của người Chăm, mặc dù đã trải qua những thăng trầm của lịch sử.
Tháp Bà Ponagar Nha Trang hiện là quần thể kiến trúc Chămpa độc đáo nhất Việt Nam hiện nay do có Mandapa (khu vực Ventiary). Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, đây có thể là nơi chuẩn bị lễ vật trước khi dâng lễ cho Bà. Tuy Mandapa không còn nguyên vẹn nhưng đây cũng là điểm nhấn rất riêng của Tháp Bà Ponagar, không lẫn vào đâu được…
Tháp Bà Ponagar được xây dựng vào thời kỳ Ấn Độ giáo (Hinduism) đang hưng thịnh khi Champa đang ở thời kỳ gọi là Hoan quốc. Ảnh: VNP.
Với những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa, khoa học và nghệ thuật, từ năm 1979, Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng Tháp Bà Ponagar là di tích. dân tộc. Tiếp đó, năm 2012, lễ hội Tháp Bà Ponagar được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Đây là lễ hội hàng năm nhằm tưởng nhớ Thiên Y Thánh Mẫu Ana, người được nhân dân tôn vinh là Thánh Mẫu Nam Trung Bộ; Cầu cho đất nước hòa bình, mưa thuận gió hòa, cuộc sống bình yên.
Cách Tháp Bà Ponagar hơn 100km về phía Bắc, Tháp Nhạn thuộc tỉnh Phú Yên nằm bên dòng sông Ba tráng lệ, trên một ngọn núi nhỏ nhưng không kém phần hùng vĩ. Khi chạm vào bức tường kiên cố với màu gạch đỏ sẫm, không nhìn thấy những đường gân của Tháp Nhạn, không ai nghĩ rằng ngọn tháp sừng sững giữa trời Tuy Hòa này đã được xây dựng từ thế kỷ XI. Tháp Nhạn là công trình kiến trúc nghệ thuật có giá trị lịch sử của dân tộc Chăm và đây cũng là thắng cảnh tiêu biểu của tỉnh Phú Yên đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
Theo bà Nguyễn Thị Hồng Thái, Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Phú Yên, tháp Nhạn là chứng tích về quá trình giao thoa giữa các nền văn minh trong quá khứ đến các vùng trên lãnh thổ đất nước. trong đó có nền văn minh Ấn Độ. Tại tháp Nhạn còn lưu giữ nhiều tác phẩm nghệ thuật bằng đá sa thạch như các chi tiết trang trí trên cửa và nóc di tích, có giá trị nghệ thuật cao. Riêng bệ thờ sa thạch tại khu di tích này là một tác phẩm được chế tác công phu, nhiều hoa văn mềm mại, tinh xảo. Các nhà nghiên cứu văn hóa Chămpa đánh giá chiếc điện thờ này có thể lập hồ sơ đề nghị công nhận là bảo vật quốc gia.
Tại tỉnh Bình Định, kiến trúc đền, chùa Chăm lớn và còn khá nguyên vẹn, mang đậm phong cách thời Vijaya. Hiện nay, có 8 cụm với 14 tháp Chăm, phân bố ở các địa phương: TP Quy Nhơn, thị xã An Nhơn và các huyện: Tuy Phước, Tây Sơn, Phù Cát. Ngoài ra còn có 3 di tích thành cổ (thành Đồ Bàn, thành Chà và thành Thị Nại); 6 di tích lò gốm cổ; 26 phế tích kiến trúc nằm rải rác. Trong đó, cụm tháp Dương Long được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt năm 2015; Các cụm tháp còn lại sau đó cũng đã được xếp hạng Di tích Quốc gia. Bên cạnh giá trị độc đáo về kiến trúc đền tháp, các di tích văn hóa Chămpa ở Bình Định còn có nhiều tác phẩm điêu khắc bằng đá và đất nung quý hiếm, hiện có 9 tác phẩm điêu khắc bằng đá Chămpa. được công nhận là Bảo vật quốc gia.
Bên cạnh hệ thống tháp Chăm hiện có ở Khánh Hòa, Bình Định, Phú Yên, tỉnh Quảng Ngãi còn hơn 60 di tích văn hóa Chăm Pa phân bố từ Bình Sơn đến Đức Phổ, trên vùng đồng bằng ven biển, ra đảo Lý Sơn. Tất cả tạo nên sự tiếp nối liên hoàn trong dòng lịch sử, phong cách của từng thời kỳ, giá trị của từng di tích trong đời sống văn hóa tinh thần của người xưa.
Tháp Chăm giữa lòng thành phố
Tháp Nhạn là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại phường 1, thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên. Ảnh: Phạm Cường/TTXVN.
Dù in đậm dấu ấn thời gian nhưng có những ngôi tháp Chăm nghìn năm tuổi vẫn không bị lãng quên mà “sống” giữa lòng thành phố, cùng nhịp sống hiện đại. Ở Nam Trung Bộ, tháp Chăm trở thành biểu tượng văn hóa, lịch sử của mỗi địa phương. Tháp Nhạn ở tỉnh Phú Yên là một “chứng tích” lịch sử khi ngày 1-4-1975, lá cờ giải phóng của Cách mạng đã tung bay trên đỉnh Tháp; đánh dấu mốc son lịch sử quan trọng trong lịch sử Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Phú Yên. Hay nếu về với miền đất võ Bình Định, Tháp Đôi ở thành phố Quy Nhơn là một biểu tượng khó quên…
Trải qua biến cố lịch sử và thời gian, một số tháp Chăm đã xuống cấp đã được Trung ương và địa phương trùng tu, tôn tạo nhằm lưu giữ vốn quý ông cha để lại mãi mãi cho con cháu.
Để Tháp Nhạn vẫn sừng sững giữa lòng TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên đã nhiều lần tiến hành trùng tu, tôn tạo. Trong đó, đợt trùng tu quan trọng nhất được thực hiện từ năm 1998 đến năm 2000. Trong thời gian này, các chuyên gia văn hóa, khảo cổ đã dày công trùng tu, gia cố nhiều hạng mục bị hư hỏng, đổ sập. giật cấp để Tháp Nhạn giữ nguyên hình dáng.
Tháp Bà Ponagar cũng đã trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo. Ông Lê Văn Hòa, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Khánh Hòa cho biết: Qua thời gian, với khí hậu nhiệt đới ẩm, di tích không tránh khỏi tình trạng xuống cấp. Trong quần thể Tháp Bà Ponagar, tháp Nam hiện đang cần có phương án tu bổ, gia cố, tôn tạo để bảo tồn và phục vụ các hoạt động tín ngưỡng, tâm linh cho khách hành hương, cũng như hoạt động tham quan của du khách. trong nước và quốc tế. Bộ VH-TT-DL và tỉnh Khánh Hòa đã cho phép lập báo cáo chủ trương đầu tư tu bổ, tôn tạo, tôn tạo tháp Nam, thời gian dự kiến thực hiện trong năm 2023-2024. Đây là những việc làm hết sức cần thiết để bảo tồn hệ thống tháp Chăm tại địa phương.
Với sự xuất hiện dày đặc của các di tích văn hóa Champa, tỉnh Quảng Ngãi đã tiến hành các nghiên cứu khảo cổ và lịch sử. Kết quả cho thấy Quảng Ngãi từng là nơi phát triển rực rỡ của văn hóa Chămpa. Sự phát triển này liên quan đến vấn đề giao thương, thông thương hàng hóa ra bên ngoài dọc theo 4 trục sông lớn trên địa bàn tỉnh là sông Trà Khúc, sông Vệ, sông Trà Bồng và sông Trà Câu…
Theo TS Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi: Trong số nhiều cuộc khai quật khảo cổ học về văn hóa Chămpa, có lẽ vui nhất cho đến nay là tại di tích Thành cổ Châu Sa. một phần các xã Tịnh Châu, Tịnh An, Tịnh Khê, Tịnh Thiện (TP. Quảng Ngãi). Đây là tòa thành có kiến trúc nổi bật trong hệ thống thành cổ của người Chăm ở miền Trung. Khác với các tỉnh lân cận như Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, dấu vết văn hóa Chăm ở Quảng Ngãi nhiều hơn. Tuy hiện nay chỉ còn lại một số dấu tích như móng, nền chứ chưa thấy công trình nào hiện hữu, nhưng điều này cho thấy kiến trúc tháp Chăm cổ vẫn là một dấu ấn văn hóa hiện hữu giữa cuộc sống đô thị hiện đại ngày nay.
Nhóm PV Nam Trung Bộ
[/box]
#Những #tháp #Chăm #ko #trầm #mặc #Bài #Tháp #cổ #nghìn #năm #lưu #dấu
[/toggle]
Bạn thấy bài viết Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Những tháp Chăm… ko trầm ngâm – Bài 1: Tháp cổ nghìn năm lưu dấu bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Địa lý
#Những #tháp #Chăm #ko #trầm #mặc #Bài #Tháp #cổ #nghìn #năm #lưu #dấu
Trả lời