Trong dàn đồng ca đa điệu buồn của thơ ca lãng mạn trước Cách mệnh thì Huy Cận là hồn thơ buồn hơn cả.Cùng Thiquocgia.vn tìm hiểu và cảm nhận nỗi sầu vạn đại đó của Huy Cận qua bài thơ “Tràng giang” nhé!
ĐỢI CHÚT BẠN MUỐN THAM GIA KỲ THI THỬ THPT QUỐC GIA 2018 CHỨ
Đề bài: Phân tích bài thơ Tràng Giang của Huy Cận
Hướng dẫn cách làm:
Trong dàn đồng ca đa điệu buồn của thơ ca lãng mạn trước Cách mệnh thì Huy Cận là hồn thơ buồn hơn cả:
“Chàng Huy Cận lúc xưa hay sầu lắm”
Trong tâm hồn ông xoành xoạch chất chứa nỗi sầu buồn: buồn núi sông, sầu vũ trụ, sầu nhân thế, sầu vạn kỉ… Tâm trạng đấy của Huy Cận được diễn tả khá thấm thía và cảm động trong bài “Tràng giang” – một bài thơ đã đạt tới trình độ cổ điển của dòng thơ Mới.:
- Hoàn cảnh sáng tác và cảm hứng chủ đạo.
- “Tràng giang” là một bài thơ nổi tiếng của Huy Cận, sáng tác vào năm 1939, đăng lần trước hết trên báo “Ngày nay”, sau đó in vào tập thơ “Lửa thiêng” (Lửa thông minh). Bài thơ mang phong vị Đường thi khá rõ.
- Đây là bài thơ được cảnh sông nước mênh mông của sông Hồng gợi tứ. Huy Cận đã có lần tâm tư: “Tôi có thú vui thường vào chiều chủ nhật hàng tuần đi lên vùng Chèm để ngoạn cảnh sông Hồng và Hồ Tây. Phong cảnh sông nước đẹp, gợi cho tôi nhiều xúc cảm. Tuy nhiên bài thơ ko chỉ do sông Hồng gợi cảm nhưng còn mang xúc cảm chung về những dòng sông khác của quê hương”. Vì vậy, phân tích bài thơ này là phân tích một bức tranh tự nhiên sông nước hầu như đã trở thành cổ điển nhưng vong hồn của nó là một nỗi buồn quạnh quẽ, mênh mang, lẻ loi. Qua mỗi khổ thơ, tác giả điểm thêm một nét buồn nào đó. Tất cả những nét buồn đấy cứ trở đi trở lại, vẫn là mênh mang mênh mang nhưng hoang vắng và có một cái gì đó tàn tạ, lụi tắt, lẻ loi, chơ vơ, nổi trôi, chia li, phiêu bạt. Đây là nỗi buồn lẻ loi tới rợn ngợp của cái tôi tư nhân trước ko gian ba chiều rộng lớn, xoành xoạch có niềm khát khao hoà hợp, thông cảm giữa người và người trong tình non sông và tình nhân loại.
- Nhan đề:
Theo Huy Cận, đây là một bài thơ “tình”, tình gặp cảnh tình sầu nên cảnh cũng sầu. Nỗi sầu buồn mênh mang bao trùm cả ko gian, thời kì thấm toả vào cả vong hồn tạo vật. Vào những buổi chiều tà, trên những bãi sông, thi sĩ thường đứng trầm tư để cho lòng mình “bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”. Ngay nhan đề của bài thơ đã vẽ lên trước mắt ta một hình ảnh cựu truyền, cổ điển. “Tràng giang”, hai âm Hán – Việt và vần “ang” đi liền với nhau làm cho con sông trong thơ bỗng trở thành dài rộng hơn, vĩnh hằng hơn trong tâm tưởng của người đọc. Đó là con sông tự một thuở xa xưa nào đã từng chảy trên đất Việt qua nghìn năm lịch sử, nghìn năm văn hiến.
- Phân tích
- Khổ 1
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái, nước song song”
Bài thơ được mở đầu bằng một hình ảnh sông nước mênh mông:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”
“Tràng giang” dài rộng đang trải ra từng đợt sóng “điệp điệp” ko dứt. Với tấm lòng sầu tư ngắm nhìn cảnh đấy, thi sĩ cảm thấy nỗi buồn của mình cũng đang trải ra từng đợt “điệp điệp” như những lớp sóng cùng con thuyền thân thuộc thả mái chèo “song song” xuôi dòng. Hai câu thơ của Huy Cận làm ta nhớ tới hai câu thơ trong bài thơ nổi tiếng “Đăng cao” của Đỗ Phủ:
“Vô bờ lạc mộc tiêu tiêu hạ
Vô tận trường giang cổn cổn lai”
(Mênh mông cậy rụng hiu hiu trái
Cuồn cuộn trường giang chảy chảy mau)
Điều khác thường nhưng người đọc nhìn thấy trước tiên là hai từ láy trong câu thơ của Huy Cận được tác giả đưa xuống cuối câu. Vì vậy, ko gian trong “Tràng giang” vừa mở ra chiều rộng, vừa vươn tới chiều dài:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”
Động từ “gợn” diễn tả làn sóng nhẹ nhõm có vẻ mỏng manh, mơ mòng nhưng lại lan mãi ko thôi. Nó gợi được nỗi buồn da diết khôn tả của thi nhân. Để làm rõ hơn cảm giác đấy, phần sau câu thơ tác giả viết “buồn điệp điệp”. “Điệp điệp” là một từ láy thật gợi hình, gợi cảm, vừa là hình ảnh vừa là tâm tư. Nó vừa gợi từng đợt sóng chồng chất, tầng từng lớp lớp, vừa diễn tả “điệp điệp” nỗi sầu. Đúng là dòng nước đã đồng nghĩa với dòng sầu:
“Sông bao nhiêu nước dạ sầu bấy nhiêu”
“Con thuyền xuôi mái nước song song”, “xuôi mái” là con thuyền nương theo dòng nước nhưng đi, nhưng cũng có thể hiểu là con thuyền bất lực với cả mái trèo của mình lênh đênh để dòng nước cuốn xuôi tận cuối chân trời mặc cho dòng đời xô đẩy, phiêu bạt, buông xuôi ko bến đậu.
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
Hình ảnh sông nước mênh mang cùng con thuyền nhỏ nhoi giữa dòng tạo nên sự đối lập gợi cho ta cảm giác lẻ loi da diết. Từ xưa tới nay, thuyền và nước là hai hình ảnh xoành xoạch thân thiết, gắn bó. Vậy nhưng ở đây, con thuyền lênh đênh nhưng dòng nước mênh mông như có một nỗi buồn chia li xa cách đương đón đợi:
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
Những con thuyền đã về hết, chỉ còn dòng sông mênh mang sóng nước. Vì thế, cảnh dễ gợi nỗi “sầu trăm ngả”. Suy ngẫm về ba câu thơ, ta thấy nỗi lòng tác giả đã có sự upgrade từ “buồn điệp điệp” tới “sầu trăm ngả”. Nỗi buồn ko chỉ có bề sâu nữa nhưng còn được mở rộng ra “trăm ngả’.
“Củi một cành khô lạc mấy dòng”
Giữa con sông mênh mông mang nặng dòng nước sầu buồn chia li, “trăm ngả”gợi lên sự chia li xa cách đấy hiện lên một cành củi khô trôi dạt lạc lõng chơ vơ, ko biết rồi sẽ đi đâu về đâu trong dòng sông mung lung, vô định. Ba câu thơ trên mang dáng dấp cổ điển thì đột nhiên câu cuối lại mang dáng dấp một câu thơ rất hiện đại. Tác giả đã đưa vào thơ ca “những thi liệu sống của đời thường” – chữ dùng – Xuân Diệu. Hình ảnh “củi một cành khô lạc mấy dòng” là hình ảnh mới mẻ, gợi cảm, có nhiều sức biểu thị, Đây ko phải là thân gỗ xuôi dòng nhưng là một cảnh củi khô bồng bềnh nổi trôi. Nó đã nói lên được cái trôi dạt, lẻ loi, chơ vơ giữa mênh mông cuộc đời sóng gió. Từ một cành cây tươi xanh trên núi rừng đầu nguồn tới một cành củi khô dập dềnh nổi trôi, thân phận cỏ cây đã mấy lần tan thương khô héo, mấy lần trôi dạt thay đổi. Đó là thân phận cỏ cây hay số kiếp con người trong cuộc đời cũ? Cái tôi lẻ loi, tội nghiệp của thơ ca lãng mạn đã tìm thấy sự tương đồng của nó trong cành củi khô lạc loài của thơ Huy Cận. Đột nhiên, nhà phê bình Hoài Thanh viết: “Đời chúng ta nằm trọn trong vòng một chữ tôi. Mất bề rộng, ta đi tìm bề sâu. Càng đi sâu càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ. Ta phiêu du trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư. Ta đắm say cùng Xuân Diệu. Ta điên cuồng cùng Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu ko bền, điên cuồng, lại tỉnh, say đắm vẫn chơ vơ. Ta lại ngơ ngẩn buồn trở về cùng Huy Cận”.
(Về nghệ thuật: ở khổ này tác giả sử dụng điệp từ: một… và nghệ thuật đối rất thành công. Điều đó cũng tô đậm thêm nỗi buồn mênh mang, dằng dặc và sự chia li, chơ vơ).
- Khổ 2
“Lơ thơ cồn nhỏ gió quạnh quẽ
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài, trời rộng bến cô liêu”
Tiếp tục hoàn chỉnh bức tranh trời rộng sông dài với những cụ thể mới. Nó được mở rộng thêm đất thêm người. Nhưng nỗi buồn thi nhân ở đây dường như càng lan toả thấm sâu hơn trong từng cơn “gió quạnh quẽ” đưa lại những tiếng “chợ chiều” đã vãn vẳng lên từ một làng xa xôi – nơi một “cồn nhỏ” hẻo lánh nào đó. Câu thơ này theo Xuân Diệu còn có thể hiểu ngay cả những âm thanh nô nức của cuộc sống dù chen lấn, bươn trải, xô bồ, hỗn độn nhưng có sức thu hút vỗ về lòng người “cũng có đâu, đâu có”, tức là tạo vật thống trị tuyệt đối. Bức tranh “Tràng giang” tuy có cồn đất, có nắng, có bến, có làng, có chợ tức là có hơi tiếng con người đấy nhưng vẫn ko át được cái cảm giác tàn tạ, hiu hắt, quạnh vắng, buồn phiền mênh mang. Bởi ko gì buồn bằng cái chợ chiều tan tác. Bởi trên nền tự nhiên mênh mang chỉ điểm “lơ thơ” mấy “cồn” và thoáng chốc xao động lên một vài cơn gió buồn “quạnh quẽ”. Hai từ láy đồng thời là tính từ“lơ thơ” và “quạnh quẽ” đặc thù gợi cảm. Nó ko chỉ gợi buồn nhưng nó còn gợi cảm giác quá nhỏ nhoi, thưa thớt, quạnh quẽ, lạnh lẽo. “Lơ thơ” diễn tả những dáng cây nhỏ nhoi, mỏng, thưa thớt trên cồn bãi, đồng thời gợi lên sự xuất hiện đơn độc lẻ loi, đượm chút ngờ ngạc của những bãi cồn giữa dòng “Tràng giang” mênh mang. “Quạnh hiu” nói về hơi gió nhẹ đưa nỗi buồn lan toả khắp đất trời. Huy Cận rất lấy làm thích thú với những chữ này, cho rằng mình đã học được trong thơ nổi tiếng của Đoàn Thị Điểm:
“Non kỳ quạnh quẽ trăng treo
Bến Phì gió thổi quạnh quẽ mấy gò”
Hai câu thơ của Huy Cận mới đọc qua tưởng chúng ko có quan hệ gì với nhau bởi ko gian địa lý và hình thức câu thơ. Nhưng thực ra chúng đều cộng hưởng với nhau để làm nổi trội lên cái lẻ loi, lạnh giá, lụi tàn của những kiếp người.
Câu 3+4:
Ko gian trời rộng, sông dài được đột ngột đẩy cao và mở ra bốn phía tới vô cùng làm cho cảnh bờ bãi của dòng sông vốn đã vắng vẻ lại càng trở thành “cô liêu” u tịch:
“Nắng xuống, trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu”
Ko gian ở đây được mở rộng ra nhiều chiều khó nắm bắt. “Nắng xuống, trời lên”, “sông dài trời rộng” nhịp nhàng tạo nên một vũ điệu kì vĩ của vũ trụ. Tác giả dùng từ “sâu chót vót” chứ ko phải “cao chót vót”. Từ “cao” chỉ độ cao vật lý của bầu trời, nó thuần tuý tả cảnh; còn từ “sâu” vừa tả cảnh vừa tả tình và súc tích hơn. Nó ko chỉ gợi cho ta mối liên tưởng đó là vòm trời phản chiếu vào lòng sông tạo nên một ko gian tun hút, thăm thẳm tới chới với, rợn ngợp nhưng còn gợi lên nỗi buồn lẻ loi ko đáy của hồn người trước cái vũ trụ vô cùng. Con người càng nhỏ nhỏ lẻ loi, chơ vơ hơn giữa vũ trụ rộng lớn. Từ khổ thơ này, các tính từ được tác giả sử dụng như động từ (hay động từ hoá các tính từ) “dài”, “rộng”, “chót vót”… vẽ ra những chuyển động ngược hướng làm cho “sông dài” như dài mãi, “trời rộng” như rộng vô cùng và bến sông cũng tăng thêm phần “cô liêu”, u tịch như tiền sử (thuở hồng hoang). Tác giả lại sử dụng nhiều tiểu đối… kèm theo các dấu phẩy ngắt câu thơ ra thành các cụm từ riêng lẻ tạo điều kiện cho người đọc hiểu sâu hơn về một thực tại thiếu vắng những liên hệ, gợi cảm giác lẻ loi da diết.
Tương tự, những cảm giác quạnh hiu, trống vắng tới đây đã được tác giả diễn tả thấm thía.
Qua khổ thơ ta thấy, nỗi buồn của thi nhân dường như bao phủ tất cả cảnh vật, vừa lan toả theo chiều rộng, vừa dâng đầy theo chiều cao của ko gian. Đằng sau đó là tấm lòng của thi nhân đối với cuộc đời, quê hương non sông. Vì vậy, khổ thơ cũng gợi được nhiều hình ảnh chân thực, bình dị, thân thuộc. Do vậy, nó vẫn có thể khơi dậy trong tâm hồn hàng triệu độc giả tình yêu nước Việt Nam muôn thuở.
- Khổ 3
“Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
Tới đây, bài thư lại có thêm một hình ảnh gợi về sự tan tác chia li, nổi trôi phiêu dạt, dập vùi:
“Phận bèo bao quản nước xa
Lênh đênh đâu cũng nữa là lênh đênh”
Đúng là một hình ảnh thơ rất thân thiết, thân quen nhưng giàu sức gợi. “Bèo dạt về đâu”, thi sĩ sống trong cảnh mất nước, nô lệ nên đã cảm thu được cả thế hệ thanh niên lúc đó cũng như mình đang vật vờ, lênh đênh trôi dạt, bị cuộc đời cuốn đi nhưng ko biết đi về đâu.
Cảnh mênh mông, buồn phiền, trống vắng quạnh hiu của “Tràng giang” càng được nhân lên bằng mấy lần phủ định:
“Mênh mông ko một chuyến đò ngang
Ko cầu gợi chút niềm thân tình
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”
Chiếc cầu, con đò bắc nối đôi bờ là biểu thị sự giao nối của con người với cuộc sống, thường gợi về sự tấp nập thân thiết và gợi nhớ quê hương:
“Chiếc cầu đám cưới đi qua”
(Nguyễn Cảnh Trà)
“Chiếc cầu là đêm trăng ta hò hứa hứa hẹn”; “Quê hương là cầu tre nhỏ”; “Quê hương là con đồ nhỏ”… là sự sống. Nhưng ở đây “ko một chuyến đò” lạc qua, ko một chiếc cầu bắc nối đôi bờ, tức là tuyệt nhiên ko một dấu vết của sự sống hay một cái gì đó gợi về tình người, lòng nước muốn họp mặt lại qua đôi bờ hoang vắng. Hai bờ sông cứ thế chảy dài về phía chân trời xa như hai toàn cầu lẻ loi, xa lạ ko bao giờ gặp nhau, ko chút niềm thân tình của những tâm hồn đồng điệu. Cảnh “Tràng giang” chỉ còn “lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”. Câu thơ vẽ lên được một bức tranh thật đẹp nhưng yên ắng, buồn tới nao lòng.
Bốn câu thơ, bốn hình ảnh, tất cả đều buồn. Mỗi hình ảnh mang một nỗi buồn riêng. Chúng liên kết với nhau tạo thành một bức tranh gợi về số phận nổi trôi, chơ vơ, xấu số, vô định của kiếp người trong xã hội cũ. Về nghệ thuật, ở khổ thơ này tác giả sử dụng thủ pháp thân thuộc của nghệ thuật cổ điển: lấy ko để nói có, nhắc nhiều tới cái ko, làm cho ta càng thiết tha khát khao cuộc sống ấm êm đông vui của con người.
- Khổ 4
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc”
Huy Cận là một thi sĩ lãng mạn xoành xoạch có nỗi lòng khắc khoải nhớ quê hương và một cảm giác lẻ loi lúc một mình đứng trước cái vô cùng của vũ trụ. Nỗi niềm đấy của “một vong hồn nhỏ, mang mang thiên cổ sầu” được diễn tả khá thấm thía và cảm động trong khổ thơ cuối của bài “Tràng giang” – một bài thơ ko chỉ nổi tiếng của Huy Cận nhưng còn là cả phong trào thơ Mới, sáng tác năm 1939, in trong tập “Lửa thiêng” – 1940:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa”
Tự nhiên, cảnh vật, tạo vật qua tâm hồn Huy Cận buồn nhưng cũng có lúc bộc lộ một vẻ đẹp kì vĩ, nên thơ. Mây trắng hết lớp này tới lớp khác như những búp bông trắng khổng lồ cứ liên tục nở ra, ánh trời chiều chiếu vào trông như quả núi dát bạc trong nền trời trong xanh làm cho ánh chiều trước lúc vụt tắt ánh lên vẻ đẹp. Câu thơ dựng lên được một hình ảnh rất tạo hình như một bức tranh sơn mài. Đằng sau bức tranh là nỗi lòng thi nhân. Từ “buồn điệp điệp”, “sầu trăm ngả” ở những khổ thơ trên, tới đây nỗi sầu thi sĩ đã dâng lên trùng trùng, “lớp lớp” tràn trề cả bầu trời. Từ “lớp lớp” diễn tả nhiều lớp kế tiếp nhau, lớp nọ liền lớp kia đều đặn ko dứt. “Đùn” diễn tả những đám mây và cũng là nỗi sầu tự mở ra, liên tục như có một sức đẩy từ bên trong. Đúng là: “Sầu đong càng lắc càng đầy”. Câu thơ Huy Cận làm ta liên tưởng tới câu thơ dịch trong bai “Thu hứng” nổi tiếng của Đỗ Phủ:
“Mặt đất mây đùn cửa cửa cửa ải xa”
Trên cảnh mây trời, sông nước buồn vắng, rộng lớn nhưng đẹp tươi, hùng vĩ, nên thơ đấy, đột nhiên xuất hiện con chim “nghiêng cánh” bay như hút lấy nắng hoàng hôn cùng “bóng chiều sa” xuống nhanh quá, nắng quá làm lệch cả cánh chim nhấp nhánh phía trời xa. Cánh chim nhỏ biểu thị của sự sống, khát vọng, ước mơ bay liệng tuy có gợi lên một tẹo ấm êm cho cảnh vật nhưng vẫn ko vơi được nỗi buồn của thi nhân. Bởi cánh chim chiều trong thơ Huy Cận có nét rực rỡ riêng của nó. Thơ ca thượng cổ nay lúc mô tả cảnh chiều tà thường vờn vẽ một vài hình ảnh cánh chim:
“Chim hôm thoi thóp về rừng”
(Nguyễn Du)
“Nghìn mai gió cuốn chim bay mỏi”
(Bà huyện Thanh Quan)
Cánh chim trong thơ Huy Cận xuất hiện giữa “lớp lớp mây cao đùn núi bạc”. Đúng là cánh chim trong thơ Mới. Nó nhỏ nhoi, nhỏ nhỏ lẻ loi, buồn thương, tội nghiệp và mung lung hơn trước cảnh sông nước mây trời rộng lớn.
Trong câu thơ trên, nghệ thuật đối lập giữa hình ảnh cánh chim nhỏ nhỏ với vũ trụ rộng lớn làm cho ko gian như mênh mang hơn và qua đó cũng xa vắng buồn phiền hơn. Tới đây, nỗi sầu dâng kín “Tràng giang” và từ trời cao đổ xuống cánh chim yếu ớt rồi thấm sâu vào cõi lòng nhân thế:
“Lòng quê dợn dợn vời con nước
Ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
Câu thơ có từ láy “dợn dợn” rất gợi cảm. Nó là một thông minh của thi sĩ. Từ đấy đã diễn tả chuyển động uốn lên uốn xuống nhẹ nhõm ko dứt của mặt nước lúc bị dao động, còn “vời” là xa, “con nước” là nước thuỷ triều đương lên. “Dợn dợn vời con nước” vừa là hình ảnh vừa là tâm trạng. Nó vừa diễn tả sóng lan ra vừa gợi cảm giác nỗi buồn lạnh lẽo u uẩn trải ra vời vợi ko nơi bám víu. Sông vốn dài rộng càng thêm rộng mênh mông lại gặp lúc hoàng hôn đang xuống gợi nỗi buồn lẻ loi da diết. Thì ra, nỗi buồn của thi sĩ trong chiều sâu thẳm của nó cũng có nguyên nhân rất cụ thể. Đó là nỗi buồn của người xa quê động lòng nhớ tới quê hương xứ sở. Câu thơ cuối của khổ thơ càng khẳng định điều đó:
“Ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
“Tràng giang” là một bài thơ mang đậm ý vị cổ điển. Cổ điển ở hình ảnh con người một mình đứng trước ko gian trời rộng sông dài; trước thời kì buổi chiều tà lặng lẽ. Ý vị cổ điển càng được tô đậm thêm ở câu cuối này. Nó toát ra từ một ý thơ Đường trong bài “Hoàng Hạc Lâu” của Thôi Hiệu:
“Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thuỷ sử nhân sầu”
(Quê hương khuất núi hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng người nào)
Người xưa nhìn khói sóng mơ mòng trên sông lúc chiều tà nhưng cảm thấy nhớ nhà đành rằng. Còn Huy Cận ko cần “khói hoàng hôn” gợi về một bếp lửa có người thân đang quây quần nhưng vẫn nhớ nhà tha thiết. Có tức là, niềm thương nhớ quê hương của Huy Cận còn mãnh liệt và thâm thúy, cao độ hơn thành một tình cảm túc trực: sông càng vời rộng càng buồn nhớ quê hương da diết, cháy bỏng vì quê hương ko chỉ là một làng quê thân yêu nào đó nhưng nó còn là bến đậu của tâm hồn, là cội nguồn đời sống ý thức, xây đắp trên nền tảng của một đời người. Cho nên, nỗi nhớ khắc khoải quê hương có mặt khắp mọi nơi và tự nó tuôn trào ra từ trái tim thi sĩ. Tương tự, hai cấu kết này đã khép lại một bức tranh phong cảnh và mở ra một nỗi lòng. Đó là nỗi sầu, niềm thương nhớ quê hương dâng trào man mác. Đây là tâm trạng rất hiện thực và tiêu biểu của người dân mất nước. Aragon (1942) đã viết : “ Sống trên non sông mình nhưng như người khách lạ”. Còn Huy Cận thì xoành xoạch cảm thấy một tâm trạng tha phương, phiêu dạt ngay trên Tổ quốc, ngay trên đất mẹ của mình. Đúng như câu thơ của Tố Hữu: “Sống giữa quê hương nhưng chơ vơ như kiếp đi đày”. Bài thơ của Huy Cận mang vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại.
1. Đề tài cảm hứng:
– “Tràng giang” mang nỗi sầu từ vạn cổ của con người nhỏ nhỏ hữu hạn trước thời kì, ko gian vô hạn của đất trời.
– “Tràng giang” đồng thời trình diễn nỗi buồn thế hệ của một cái tôi thơ Mới thời mất nước chưa tìm thấy lối ra:
“ Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
2. Chất liệu thi ca:
– Ở “Tràng giang” ta bắt gặp hình ảnh thân thuộc trong thơ cổ (tràng giang, bờ bãi quạnh quẽ, cánh chim trong bóng chiều, khói hoàng hôn…). Nhiều hình ảnh, tứ thơ được gợi lên từ thơ cổ (lớp lớp mây cao…).
– Mặt khác, “Tràng giang” cũng ko thiếu những hình ảnh, âm thanh chân thực của đời thường, ko ước lệ (củi khô, tiếng vãn chợ chiều…).
3. Thể loại và văn pháp
– “Tràng giang” mang đậm phong vị cổ điển qua việc vận dụng thuần thục thể thơ bảy chữ với cách ngắt nhịp, gieo vần, cấu trúc đăng đối, văn pháp tả cảnh ngụ tình, gợi nhiều hơn tả, những từ Hán Việt cổ.
– Song “Tràng giang” lại cũng rất mới qua xu thế bày trực tiếp cái tôi trữ tình (buồn điệp điệp, sầu trăm ngả, ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhá) qua những từ ngữ thông minh mang dấu ấn xúc cảm tư nhân của tác giả (sâu chót vót, niềm thân tình, dợn dợn).
Kết luận:
“Tràng giang” của Huy cận ko chỉ là một bức tranh phong cảnh nhưng còn là một bài thơ về tâm hồn. Bài thơ trình diễn nỗi buồn lẻ loi trước vũ trụ, trước cuộc đời, xoành xoạch khát khao hoà hợp thông cảm trong tình non sông, tình nhân loại.
Từ đề tài, cảm hứng, chất liệu tới giọng điệu, văn pháp, “Tràng giang” vừa mang phong vị thi ca cổ điển, vừa mang chất liệu hiện đại của thơ. Vẻ đẹp đấy cũng là nét đặc trưng của phong cách Huy Cận.
Bạn thấy bài viết Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Tài liệu giáo dục
Nguồn: thpttranhungdao.edu.vn
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[toggle title=”xem thêm thông tin chi tiết về Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận” state=”close”]
Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận
Hình Ảnh về: Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận
Video về: Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận
Wiki về Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận
Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận -
Trong dàn đồng ca đa điệu buồn của thơ ca lãng mạn trước Cách mệnh thì Huy Cận là hồn thơ buồn hơn cả.Cùng Thiquocgia.vn tìm hiểu và cảm nhận nỗi sầu vạn đại đó của Huy Cận qua bài thơ “Tràng giang” nhé!
ĐỢI CHÚT BẠN MUỐN THAM GIA KỲ THI THỬ THPT QUỐC GIA 2018 CHỨ
Đề bài: Phân tích bài thơ Tràng Giang của Huy Cận
Hướng dẫn cách làm:
Trong dàn đồng ca đa điệu buồn của thơ ca lãng mạn trước Cách mệnh thì Huy Cận là hồn thơ buồn hơn cả:
“Chàng Huy Cận lúc xưa hay sầu lắm”
Trong tâm hồn ông xoành xoạch chất chứa nỗi sầu buồn: buồn núi sông, sầu vũ trụ, sầu nhân thế, sầu vạn kỉ… Tâm trạng đấy của Huy Cận được diễn tả khá thấm thía và cảm động trong bài “Tràng giang” – một bài thơ đã đạt tới trình độ cổ điển của dòng thơ Mới.:
- Hoàn cảnh sáng tác và cảm hứng chủ đạo.
- “Tràng giang” là một bài thơ nổi tiếng của Huy Cận, sáng tác vào năm 1939, đăng lần trước hết trên báo “Ngày nay”, sau đó in vào tập thơ “Lửa thiêng” (Lửa thông minh). Bài thơ mang phong vị Đường thi khá rõ.
- Đây là bài thơ được cảnh sông nước mênh mông của sông Hồng gợi tứ. Huy Cận đã có lần tâm tư: “Tôi có thú vui thường vào chiều chủ nhật hàng tuần đi lên vùng Chèm để ngoạn cảnh sông Hồng và Hồ Tây. Phong cảnh sông nước đẹp, gợi cho tôi nhiều xúc cảm. Tuy nhiên bài thơ ko chỉ do sông Hồng gợi cảm nhưng còn mang xúc cảm chung về những dòng sông khác của quê hương”. Vì vậy, phân tích bài thơ này là phân tích một bức tranh tự nhiên sông nước hầu như đã trở thành cổ điển nhưng vong hồn của nó là một nỗi buồn quạnh quẽ, mênh mang, lẻ loi. Qua mỗi khổ thơ, tác giả điểm thêm một nét buồn nào đó. Tất cả những nét buồn đấy cứ trở đi trở lại, vẫn là mênh mang mênh mang nhưng hoang vắng và có một cái gì đó tàn tạ, lụi tắt, lẻ loi, chơ vơ, nổi trôi, chia li, phiêu bạt. Đây là nỗi buồn lẻ loi tới rợn ngợp của cái tôi tư nhân trước ko gian ba chiều rộng lớn, xoành xoạch có niềm khát khao hoà hợp, thông cảm giữa người và người trong tình non sông và tình nhân loại.
- Nhan đề:
Theo Huy Cận, đây là một bài thơ “tình”, tình gặp cảnh tình sầu nên cảnh cũng sầu. Nỗi sầu buồn mênh mang bao trùm cả ko gian, thời kì thấm toả vào cả vong hồn tạo vật. Vào những buổi chiều tà, trên những bãi sông, thi sĩ thường đứng trầm tư để cho lòng mình “bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”. Ngay nhan đề của bài thơ đã vẽ lên trước mắt ta một hình ảnh cựu truyền, cổ điển. “Tràng giang”, hai âm Hán – Việt và vần “ang” đi liền với nhau làm cho con sông trong thơ bỗng trở thành dài rộng hơn, vĩnh hằng hơn trong tâm tưởng của người đọc. Đó là con sông tự một thuở xa xưa nào đã từng chảy trên đất Việt qua nghìn năm lịch sử, nghìn năm văn hiến.
- Phân tích
- Khổ 1
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái, nước song song”
Bài thơ được mở đầu bằng một hình ảnh sông nước mênh mông:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”
“Tràng giang” dài rộng đang trải ra từng đợt sóng “điệp điệp” ko dứt. Với tấm lòng sầu tư ngắm nhìn cảnh đấy, thi sĩ cảm thấy nỗi buồn của mình cũng đang trải ra từng đợt “điệp điệp” như những lớp sóng cùng con thuyền thân thuộc thả mái chèo “song song” xuôi dòng. Hai câu thơ của Huy Cận làm ta nhớ tới hai câu thơ trong bài thơ nổi tiếng “Đăng cao” của Đỗ Phủ:
“Vô bờ lạc mộc tiêu tiêu hạ
Vô tận trường giang cổn cổn lai”
(Mênh mông cậy rụng hiu hiu trái
Cuồn cuộn trường giang chảy chảy mau)
Điều khác thường nhưng người đọc nhìn thấy trước tiên là hai từ láy trong câu thơ của Huy Cận được tác giả đưa xuống cuối câu. Vì vậy, ko gian trong “Tràng giang” vừa mở ra chiều rộng, vừa vươn tới chiều dài:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”
Động từ “gợn” diễn tả làn sóng nhẹ nhõm có vẻ mỏng manh, mơ mòng nhưng lại lan mãi ko thôi. Nó gợi được nỗi buồn da diết khôn tả của thi nhân. Để làm rõ hơn cảm giác đấy, phần sau câu thơ tác giả viết “buồn điệp điệp”. “Điệp điệp” là một từ láy thật gợi hình, gợi cảm, vừa là hình ảnh vừa là tâm tư. Nó vừa gợi từng đợt sóng chồng chất, tầng từng lớp lớp, vừa diễn tả “điệp điệp” nỗi sầu. Đúng là dòng nước đã đồng nghĩa với dòng sầu:
“Sông bao nhiêu nước dạ sầu bấy nhiêu”
“Con thuyền xuôi mái nước song song”, “xuôi mái” là con thuyền nương theo dòng nước nhưng đi, nhưng cũng có thể hiểu là con thuyền bất lực với cả mái trèo của mình lênh đênh để dòng nước cuốn xuôi tận cuối chân trời mặc cho dòng đời xô đẩy, phiêu bạt, buông xuôi ko bến đậu.
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
Hình ảnh sông nước mênh mang cùng con thuyền nhỏ nhoi giữa dòng tạo nên sự đối lập gợi cho ta cảm giác lẻ loi da diết. Từ xưa tới nay, thuyền và nước là hai hình ảnh xoành xoạch thân thiết, gắn bó. Vậy nhưng ở đây, con thuyền lênh đênh nhưng dòng nước mênh mông như có một nỗi buồn chia li xa cách đương đón đợi:
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
Những con thuyền đã về hết, chỉ còn dòng sông mênh mang sóng nước. Vì thế, cảnh dễ gợi nỗi “sầu trăm ngả”. Suy ngẫm về ba câu thơ, ta thấy nỗi lòng tác giả đã có sự upgrade từ “buồn điệp điệp” tới “sầu trăm ngả”. Nỗi buồn ko chỉ có bề sâu nữa nhưng còn được mở rộng ra “trăm ngả’.
“Củi một cành khô lạc mấy dòng”
Giữa con sông mênh mông mang nặng dòng nước sầu buồn chia li, “trăm ngả”gợi lên sự chia li xa cách đấy hiện lên một cành củi khô trôi dạt lạc lõng chơ vơ, ko biết rồi sẽ đi đâu về đâu trong dòng sông mung lung, vô định. Ba câu thơ trên mang dáng dấp cổ điển thì đột nhiên câu cuối lại mang dáng dấp một câu thơ rất hiện đại. Tác giả đã đưa vào thơ ca “những thi liệu sống của đời thường” – chữ dùng – Xuân Diệu. Hình ảnh “củi một cành khô lạc mấy dòng” là hình ảnh mới mẻ, gợi cảm, có nhiều sức biểu thị, Đây ko phải là thân gỗ xuôi dòng nhưng là một cảnh củi khô bồng bềnh nổi trôi. Nó đã nói lên được cái trôi dạt, lẻ loi, chơ vơ giữa mênh mông cuộc đời sóng gió. Từ một cành cây tươi xanh trên núi rừng đầu nguồn tới một cành củi khô dập dềnh nổi trôi, thân phận cỏ cây đã mấy lần tan thương khô héo, mấy lần trôi dạt thay đổi. Đó là thân phận cỏ cây hay số kiếp con người trong cuộc đời cũ? Cái tôi lẻ loi, tội nghiệp của thơ ca lãng mạn đã tìm thấy sự tương đồng của nó trong cành củi khô lạc loài của thơ Huy Cận. Đột nhiên, nhà phê bình Hoài Thanh viết: “Đời chúng ta nằm trọn trong vòng một chữ tôi. Mất bề rộng, ta đi tìm bề sâu. Càng đi sâu càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ. Ta phiêu du trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư. Ta đắm say cùng Xuân Diệu. Ta điên cuồng cùng Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu ko bền, điên cuồng, lại tỉnh, say đắm vẫn chơ vơ. Ta lại ngơ ngẩn buồn trở về cùng Huy Cận”.
(Về nghệ thuật: ở khổ này tác giả sử dụng điệp từ: một… và nghệ thuật đối rất thành công. Điều đó cũng tô đậm thêm nỗi buồn mênh mang, dằng dặc và sự chia li, chơ vơ).
- Khổ 2
“Lơ thơ cồn nhỏ gió quạnh quẽ
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài, trời rộng bến cô liêu”
Tiếp tục hoàn chỉnh bức tranh trời rộng sông dài với những cụ thể mới. Nó được mở rộng thêm đất thêm người. Nhưng nỗi buồn thi nhân ở đây dường như càng lan toả thấm sâu hơn trong từng cơn “gió quạnh quẽ” đưa lại những tiếng “chợ chiều” đã vãn vẳng lên từ một làng xa xôi – nơi một “cồn nhỏ” hẻo lánh nào đó. Câu thơ này theo Xuân Diệu còn có thể hiểu ngay cả những âm thanh nô nức của cuộc sống dù chen lấn, bươn trải, xô bồ, hỗn độn nhưng có sức thu hút vỗ về lòng người “cũng có đâu, đâu có”, tức là tạo vật thống trị tuyệt đối. Bức tranh “Tràng giang” tuy có cồn đất, có nắng, có bến, có làng, có chợ tức là có hơi tiếng con người đấy nhưng vẫn ko át được cái cảm giác tàn tạ, hiu hắt, quạnh vắng, buồn phiền mênh mang. Bởi ko gì buồn bằng cái chợ chiều tan tác. Bởi trên nền tự nhiên mênh mang chỉ điểm “lơ thơ” mấy “cồn” và thoáng chốc xao động lên một vài cơn gió buồn “quạnh quẽ”. Hai từ láy đồng thời là tính từ“lơ thơ” và “quạnh quẽ” đặc thù gợi cảm. Nó ko chỉ gợi buồn nhưng nó còn gợi cảm giác quá nhỏ nhoi, thưa thớt, quạnh quẽ, lạnh lẽo. “Lơ thơ” diễn tả những dáng cây nhỏ nhoi, mỏng, thưa thớt trên cồn bãi, đồng thời gợi lên sự xuất hiện đơn độc lẻ loi, đượm chút ngờ ngạc của những bãi cồn giữa dòng “Tràng giang” mênh mang. “Quạnh hiu” nói về hơi gió nhẹ đưa nỗi buồn lan toả khắp đất trời. Huy Cận rất lấy làm thích thú với những chữ này, cho rằng mình đã học được trong thơ nổi tiếng của Đoàn Thị Điểm:
“Non kỳ quạnh quẽ trăng treo
Bến Phì gió thổi quạnh quẽ mấy gò”
Hai câu thơ của Huy Cận mới đọc qua tưởng chúng ko có quan hệ gì với nhau bởi ko gian địa lý và hình thức câu thơ. Nhưng thực ra chúng đều cộng hưởng với nhau để làm nổi trội lên cái lẻ loi, lạnh giá, lụi tàn của những kiếp người.
Câu 3+4:
Ko gian trời rộng, sông dài được đột ngột đẩy cao và mở ra bốn phía tới vô cùng làm cho cảnh bờ bãi của dòng sông vốn đã vắng vẻ lại càng trở thành “cô liêu” u tịch:
“Nắng xuống, trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu”
Ko gian ở đây được mở rộng ra nhiều chiều khó nắm bắt. “Nắng xuống, trời lên”, “sông dài trời rộng” nhịp nhàng tạo nên một vũ điệu kì vĩ của vũ trụ. Tác giả dùng từ “sâu chót vót” chứ ko phải “cao chót vót”. Từ “cao” chỉ độ cao vật lý của bầu trời, nó thuần tuý tả cảnh; còn từ “sâu” vừa tả cảnh vừa tả tình và súc tích hơn. Nó ko chỉ gợi cho ta mối liên tưởng đó là vòm trời phản chiếu vào lòng sông tạo nên một ko gian tun hút, thăm thẳm tới chới với, rợn ngợp nhưng còn gợi lên nỗi buồn lẻ loi ko đáy của hồn người trước cái vũ trụ vô cùng. Con người càng nhỏ nhỏ lẻ loi, chơ vơ hơn giữa vũ trụ rộng lớn. Từ khổ thơ này, các tính từ được tác giả sử dụng như động từ (hay động từ hoá các tính từ) “dài”, “rộng”, “chót vót”… vẽ ra những chuyển động ngược hướng làm cho “sông dài” như dài mãi, “trời rộng” như rộng vô cùng và bến sông cũng tăng thêm phần “cô liêu”, u tịch như tiền sử (thuở hồng hoang). Tác giả lại sử dụng nhiều tiểu đối… kèm theo các dấu phẩy ngắt câu thơ ra thành các cụm từ riêng lẻ tạo điều kiện cho người đọc hiểu sâu hơn về một thực tại thiếu vắng những liên hệ, gợi cảm giác lẻ loi da diết.
Tương tự, những cảm giác quạnh hiu, trống vắng tới đây đã được tác giả diễn tả thấm thía.
Qua khổ thơ ta thấy, nỗi buồn của thi nhân dường như bao phủ tất cả cảnh vật, vừa lan toả theo chiều rộng, vừa dâng đầy theo chiều cao của ko gian. Đằng sau đó là tấm lòng của thi nhân đối với cuộc đời, quê hương non sông. Vì vậy, khổ thơ cũng gợi được nhiều hình ảnh chân thực, bình dị, thân thuộc. Do vậy, nó vẫn có thể khơi dậy trong tâm hồn hàng triệu độc giả tình yêu nước Việt Nam muôn thuở.
- Khổ 3
“Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
Tới đây, bài thư lại có thêm một hình ảnh gợi về sự tan tác chia li, nổi trôi phiêu dạt, dập vùi:
“Phận bèo bao quản nước xa
Lênh đênh đâu cũng nữa là lênh đênh”
Đúng là một hình ảnh thơ rất thân thiết, thân quen nhưng giàu sức gợi. “Bèo dạt về đâu”, thi sĩ sống trong cảnh mất nước, nô lệ nên đã cảm thu được cả thế hệ thanh niên lúc đó cũng như mình đang vật vờ, lênh đênh trôi dạt, bị cuộc đời cuốn đi nhưng ko biết đi về đâu.
Cảnh mênh mông, buồn phiền, trống vắng quạnh hiu của “Tràng giang” càng được nhân lên bằng mấy lần phủ định:
“Mênh mông ko một chuyến đò ngang
Ko cầu gợi chút niềm thân tình
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”
Chiếc cầu, con đò bắc nối đôi bờ là biểu thị sự giao nối của con người với cuộc sống, thường gợi về sự tấp nập thân thiết và gợi nhớ quê hương:
“Chiếc cầu đám cưới đi qua”
(Nguyễn Cảnh Trà)
“Chiếc cầu là đêm trăng ta hò hứa hứa hẹn”; “Quê hương là cầu tre nhỏ”; “Quê hương là con đồ nhỏ”… là sự sống. Nhưng ở đây “ko một chuyến đò” lạc qua, ko một chiếc cầu bắc nối đôi bờ, tức là tuyệt nhiên ko một dấu vết của sự sống hay một cái gì đó gợi về tình người, lòng nước muốn họp mặt lại qua đôi bờ hoang vắng. Hai bờ sông cứ thế chảy dài về phía chân trời xa như hai toàn cầu lẻ loi, xa lạ ko bao giờ gặp nhau, ko chút niềm thân tình của những tâm hồn đồng điệu. Cảnh “Tràng giang” chỉ còn “lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”. Câu thơ vẽ lên được một bức tranh thật đẹp nhưng yên ắng, buồn tới nao lòng.
Bốn câu thơ, bốn hình ảnh, tất cả đều buồn. Mỗi hình ảnh mang một nỗi buồn riêng. Chúng liên kết với nhau tạo thành một bức tranh gợi về số phận nổi trôi, chơ vơ, xấu số, vô định của kiếp người trong xã hội cũ. Về nghệ thuật, ở khổ thơ này tác giả sử dụng thủ pháp thân thuộc của nghệ thuật cổ điển: lấy ko để nói có, nhắc nhiều tới cái ko, làm cho ta càng thiết tha khát khao cuộc sống ấm êm đông vui của con người.
- Khổ 4
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc”
Huy Cận là một thi sĩ lãng mạn xoành xoạch có nỗi lòng khắc khoải nhớ quê hương và một cảm giác lẻ loi lúc một mình đứng trước cái vô cùng của vũ trụ. Nỗi niềm đấy của “một vong hồn nhỏ, mang mang thiên cổ sầu” được diễn tả khá thấm thía và cảm động trong khổ thơ cuối của bài “Tràng giang” – một bài thơ ko chỉ nổi tiếng của Huy Cận nhưng còn là cả phong trào thơ Mới, sáng tác năm 1939, in trong tập “Lửa thiêng” – 1940:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa”
Tự nhiên, cảnh vật, tạo vật qua tâm hồn Huy Cận buồn nhưng cũng có lúc bộc lộ một vẻ đẹp kì vĩ, nên thơ. Mây trắng hết lớp này tới lớp khác như những búp bông trắng khổng lồ cứ liên tục nở ra, ánh trời chiều chiếu vào trông như quả núi dát bạc trong nền trời trong xanh làm cho ánh chiều trước lúc vụt tắt ánh lên vẻ đẹp. Câu thơ dựng lên được một hình ảnh rất tạo hình như một bức tranh sơn mài. Đằng sau bức tranh là nỗi lòng thi nhân. Từ “buồn điệp điệp”, “sầu trăm ngả” ở những khổ thơ trên, tới đây nỗi sầu thi sĩ đã dâng lên trùng trùng, “lớp lớp” tràn trề cả bầu trời. Từ “lớp lớp” diễn tả nhiều lớp kế tiếp nhau, lớp nọ liền lớp kia đều đặn ko dứt. “Đùn” diễn tả những đám mây và cũng là nỗi sầu tự mở ra, liên tục như có một sức đẩy từ bên trong. Đúng là: “Sầu đong càng lắc càng đầy”. Câu thơ Huy Cận làm ta liên tưởng tới câu thơ dịch trong bai “Thu hứng” nổi tiếng của Đỗ Phủ:
“Mặt đất mây đùn cửa cửa cửa ải xa”
Trên cảnh mây trời, sông nước buồn vắng, rộng lớn nhưng đẹp tươi, hùng vĩ, nên thơ đấy, đột nhiên xuất hiện con chim “nghiêng cánh” bay như hút lấy nắng hoàng hôn cùng “bóng chiều sa” xuống nhanh quá, nắng quá làm lệch cả cánh chim nhấp nhánh phía trời xa. Cánh chim nhỏ biểu thị của sự sống, khát vọng, ước mơ bay liệng tuy có gợi lên một tẹo ấm êm cho cảnh vật nhưng vẫn ko vơi được nỗi buồn của thi nhân. Bởi cánh chim chiều trong thơ Huy Cận có nét rực rỡ riêng của nó. Thơ ca thượng cổ nay lúc mô tả cảnh chiều tà thường vờn vẽ một vài hình ảnh cánh chim:
“Chim hôm thoi thóp về rừng”
(Nguyễn Du)
“Nghìn mai gió cuốn chim bay mỏi”
(Bà huyện Thanh Quan)
Cánh chim trong thơ Huy Cận xuất hiện giữa “lớp lớp mây cao đùn núi bạc”. Đúng là cánh chim trong thơ Mới. Nó nhỏ nhoi, nhỏ nhỏ lẻ loi, buồn thương, tội nghiệp và mung lung hơn trước cảnh sông nước mây trời rộng lớn.
Trong câu thơ trên, nghệ thuật đối lập giữa hình ảnh cánh chim nhỏ nhỏ với vũ trụ rộng lớn làm cho ko gian như mênh mang hơn và qua đó cũng xa vắng buồn phiền hơn. Tới đây, nỗi sầu dâng kín “Tràng giang” và từ trời cao đổ xuống cánh chim yếu ớt rồi thấm sâu vào cõi lòng nhân thế:
“Lòng quê dợn dợn vời con nước
Ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
Câu thơ có từ láy “dợn dợn” rất gợi cảm. Nó là một thông minh của thi sĩ. Từ đấy đã diễn tả chuyển động uốn lên uốn xuống nhẹ nhõm ko dứt của mặt nước lúc bị dao động, còn “vời” là xa, “con nước” là nước thuỷ triều đương lên. “Dợn dợn vời con nước” vừa là hình ảnh vừa là tâm trạng. Nó vừa diễn tả sóng lan ra vừa gợi cảm giác nỗi buồn lạnh lẽo u uẩn trải ra vời vợi ko nơi bám víu. Sông vốn dài rộng càng thêm rộng mênh mông lại gặp lúc hoàng hôn đang xuống gợi nỗi buồn lẻ loi da diết. Thì ra, nỗi buồn của thi sĩ trong chiều sâu thẳm của nó cũng có nguyên nhân rất cụ thể. Đó là nỗi buồn của người xa quê động lòng nhớ tới quê hương xứ sở. Câu thơ cuối của khổ thơ càng khẳng định điều đó:
“Ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
“Tràng giang” là một bài thơ mang đậm ý vị cổ điển. Cổ điển ở hình ảnh con người một mình đứng trước ko gian trời rộng sông dài; trước thời kì buổi chiều tà lặng lẽ. Ý vị cổ điển càng được tô đậm thêm ở câu cuối này. Nó toát ra từ một ý thơ Đường trong bài “Hoàng Hạc Lâu” của Thôi Hiệu:
“Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thuỷ sử nhân sầu”
(Quê hương khuất núi hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng người nào)
Người xưa nhìn khói sóng mơ mòng trên sông lúc chiều tà nhưng cảm thấy nhớ nhà đành rằng. Còn Huy Cận ko cần “khói hoàng hôn” gợi về một bếp lửa có người thân đang quây quần nhưng vẫn nhớ nhà tha thiết. Có tức là, niềm thương nhớ quê hương của Huy Cận còn mãnh liệt và thâm thúy, cao độ hơn thành một tình cảm túc trực: sông càng vời rộng càng buồn nhớ quê hương da diết, cháy bỏng vì quê hương ko chỉ là một làng quê thân yêu nào đó nhưng nó còn là bến đậu của tâm hồn, là cội nguồn đời sống ý thức, xây đắp trên nền tảng của một đời người. Cho nên, nỗi nhớ khắc khoải quê hương có mặt khắp mọi nơi và tự nó tuôn trào ra từ trái tim thi sĩ. Tương tự, hai cấu kết này đã khép lại một bức tranh phong cảnh và mở ra một nỗi lòng. Đó là nỗi sầu, niềm thương nhớ quê hương dâng trào man mác. Đây là tâm trạng rất hiện thực và tiêu biểu của người dân mất nước. Aragon (1942) đã viết : “ Sống trên non sông mình nhưng như người khách lạ”. Còn Huy Cận thì xoành xoạch cảm thấy một tâm trạng tha phương, phiêu dạt ngay trên Tổ quốc, ngay trên đất mẹ của mình. Đúng như câu thơ của Tố Hữu: “Sống giữa quê hương nhưng chơ vơ như kiếp đi đày”. Bài thơ của Huy Cận mang vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại.
1. Đề tài cảm hứng:
– “Tràng giang” mang nỗi sầu từ vạn cổ của con người nhỏ nhỏ hữu hạn trước thời kì, ko gian vô hạn của đất trời.
– “Tràng giang” đồng thời trình diễn nỗi buồn thế hệ của một cái tôi thơ Mới thời mất nước chưa tìm thấy lối ra:
“ Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
2. Chất liệu thi ca:
– Ở “Tràng giang” ta bắt gặp hình ảnh thân thuộc trong thơ cổ (tràng giang, bờ bãi quạnh quẽ, cánh chim trong bóng chiều, khói hoàng hôn…). Nhiều hình ảnh, tứ thơ được gợi lên từ thơ cổ (lớp lớp mây cao…).
– Mặt khác, “Tràng giang” cũng ko thiếu những hình ảnh, âm thanh chân thực của đời thường, ko ước lệ (củi khô, tiếng vãn chợ chiều…).
3. Thể loại và văn pháp
– “Tràng giang” mang đậm phong vị cổ điển qua việc vận dụng thuần thục thể thơ bảy chữ với cách ngắt nhịp, gieo vần, cấu trúc đăng đối, văn pháp tả cảnh ngụ tình, gợi nhiều hơn tả, những từ Hán Việt cổ.
– Song “Tràng giang” lại cũng rất mới qua xu thế bày trực tiếp cái tôi trữ tình (buồn điệp điệp, sầu trăm ngả, ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhá) qua những từ ngữ thông minh mang dấu ấn xúc cảm tư nhân của tác giả (sâu chót vót, niềm thân tình, dợn dợn).
Kết luận:
“Tràng giang” của Huy cận ko chỉ là một bức tranh phong cảnh nhưng còn là một bài thơ về tâm hồn. Bài thơ trình diễn nỗi buồn lẻ loi trước vũ trụ, trước cuộc đời, xoành xoạch khát khao hoà hợp thông cảm trong tình non sông, tình nhân loại.
Từ đề tài, cảm hứng, chất liệu tới giọng điệu, văn pháp, “Tràng giang” vừa mang phong vị thi ca cổ điển, vừa mang chất liệu hiện đại của thơ. Vẻ đẹp đấy cũng là nét đặc trưng của phong cách Huy Cận.
Bạn thấy bài viết Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Tài liệu giáo dục
Nguồn: thpttranhungdao.edu.vn
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_{ruleNumber}]
[box type=”note” align=”” class=”” border-radius: 5px; -webkit-border-radius: 5px; border: 2px solid #1c4a97; padding: 10px 20px;”>
Bạn đang xem: Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận tại thpttranhungdao.edu.vn
Trong dàn đồng ca đa điệu buồn của thơ ca lãng mạn trước Cách mệnh thì Huy Cận là hồn thơ buồn hơn cả.Cùng Thiquocgia.vn tìm hiểu và cảm nhận nỗi sầu vạn đại đó của Huy Cận qua bài thơ “Tràng giang” nhé!
ĐỢI CHÚT BẠN MUỐN THAM GIA KỲ THI THỬ THPT QUỐC GIA 2018 CHỨ
Đề bài: Phân tích bài thơ Tràng Giang của Huy Cận
Hướng dẫn cách làm:
Trong dàn đồng ca đa điệu buồn của thơ ca lãng mạn trước Cách mệnh thì Huy Cận là hồn thơ buồn hơn cả:
“Chàng Huy Cận lúc xưa hay sầu lắm”
Trong tâm hồn ông xoành xoạch chất chứa nỗi sầu buồn: buồn núi sông, sầu vũ trụ, sầu nhân thế, sầu vạn kỉ… Tâm trạng đấy của Huy Cận được diễn tả khá thấm thía và cảm động trong bài “Tràng giang” – một bài thơ đã đạt tới trình độ cổ điển của dòng thơ Mới.:
- Hoàn cảnh sáng tác và cảm hứng chủ đạo.
- “Tràng giang” là một bài thơ nổi tiếng của Huy Cận, sáng tác vào năm 1939, đăng lần trước hết trên báo “Ngày nay”, sau đó in vào tập thơ “Lửa thiêng” (Lửa thông minh). Bài thơ mang phong vị Đường thi khá rõ.
- Đây là bài thơ được cảnh sông nước mênh mông của sông Hồng gợi tứ. Huy Cận đã có lần tâm tư: “Tôi có thú vui thường vào chiều chủ nhật hàng tuần đi lên vùng Chèm để ngoạn cảnh sông Hồng và Hồ Tây. Phong cảnh sông nước đẹp, gợi cho tôi nhiều xúc cảm. Tuy nhiên bài thơ ko chỉ do sông Hồng gợi cảm nhưng còn mang xúc cảm chung về những dòng sông khác của quê hương”. Vì vậy, phân tích bài thơ này là phân tích một bức tranh tự nhiên sông nước hầu như đã trở thành cổ điển nhưng vong hồn của nó là một nỗi buồn quạnh quẽ, mênh mang, lẻ loi. Qua mỗi khổ thơ, tác giả điểm thêm một nét buồn nào đó. Tất cả những nét buồn đấy cứ trở đi trở lại, vẫn là mênh mang mênh mang nhưng hoang vắng và có một cái gì đó tàn tạ, lụi tắt, lẻ loi, chơ vơ, nổi trôi, chia li, phiêu bạt. Đây là nỗi buồn lẻ loi tới rợn ngợp của cái tôi tư nhân trước ko gian ba chiều rộng lớn, xoành xoạch có niềm khát khao hoà hợp, thông cảm giữa người và người trong tình non sông và tình nhân loại.
- Nhan đề:
Theo Huy Cận, đây là một bài thơ “tình”, tình gặp cảnh tình sầu nên cảnh cũng sầu. Nỗi sầu buồn mênh mang bao trùm cả ko gian, thời kì thấm toả vào cả vong hồn tạo vật. Vào những buổi chiều tà, trên những bãi sông, thi sĩ thường đứng trầm tư để cho lòng mình “bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài”. Ngay nhan đề của bài thơ đã vẽ lên trước mắt ta một hình ảnh cổ truyền, cổ điển. “Tràng giang”, hai âm Hán – Việt và vần “ang” đi liền với nhau làm cho con sông trong thơ bỗng trở thành dài rộng hơn, vĩnh hằng hơn trong tâm tưởng của người đọc. Đó là con sông tự một thuở xa xưa nào đã từng chảy trên đất Việt qua nghìn năm lịch sử, nghìn năm văn hiến.
- Phân tích
- Khổ 1
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
Con thuyền xuôi mái, nước song song”
Bài thơ được mở đầu bằng một hình ảnh sông nước mênh mông:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”
“Tràng giang” dài rộng đang trải ra từng đợt sóng “điệp điệp” ko dứt. Với tấm lòng sầu tư ngắm nhìn cảnh đấy, thi sĩ cảm thấy nỗi buồn của mình cũng đang trải ra từng đợt “điệp điệp” như những lớp sóng cùng con thuyền thân thuộc thả mái chèo “song song” xuôi dòng. Hai câu thơ của Huy Cận làm ta nhớ tới hai câu thơ trong bài thơ nổi tiếng “Đăng cao” của Đỗ Phủ:
“Vô bờ lạc mộc tiêu tiêu hạ
Vô tận trường giang cổn cổn lai”
(Mênh mông cậy rụng hiu hiu trái
Cuồn cuộn trường giang chảy chảy mau)
Điều khác lạ nhưng người đọc nhìn thấy trước tiên là hai từ láy trong câu thơ của Huy Cận được tác giả đưa xuống cuối câu. Vì vậy, ko gian trong “Tràng giang” vừa mở ra chiều rộng, vừa vươn tới chiều dài:
“Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”
Động từ “gợn” diễn tả làn sóng nhẹ nhõm có vẻ mỏng manh, mơ mòng nhưng lại lan mãi ko thôi. Nó gợi được nỗi buồn da diết khôn tả của thi nhân. Để làm rõ hơn cảm giác đấy, phần sau câu thơ tác giả viết “buồn điệp điệp”. “Điệp điệp” là một từ láy thật gợi hình, gợi cảm, vừa là hình ảnh vừa là tâm tư. Nó vừa gợi từng đợt sóng chồng chất, tầng từng lớp lớp, vừa diễn tả “điệp điệp” nỗi sầu. Đúng là dòng nước đã đồng nghĩa với dòng sầu:
“Sông bao nhiêu nước dạ sầu bấy nhiêu”
“Con thuyền xuôi mái nước song song”, “xuôi mái” là con thuyền nương theo dòng nước nhưng đi, nhưng cũng có thể hiểu là con thuyền bất lực với cả mái trèo của mình lênh đênh để dòng nước cuốn xuôi tận cuối chân trời mặc cho dòng đời xô đẩy, phiêu bạt, buông xuôi ko bến đậu.
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
Hình ảnh sông nước mênh mang cùng con thuyền nhỏ nhoi giữa dòng tạo nên sự đối lập gợi cho ta cảm giác lẻ loi da diết. Từ xưa tới nay, thuyền và nước là hai hình ảnh xoành xoạch thân thiện, gắn bó. Vậy nhưng ở đây, con thuyền lênh đênh nhưng dòng nước mênh mông như có một nỗi buồn chia li xa cách đương đón đợi:
“Thuyền về nước lại sầu trăm ngả”
Những con thuyền đã về hết, chỉ còn dòng sông mênh mang sóng nước. Vì thế, cảnh dễ gợi nỗi “sầu trăm ngả”. Suy ngẫm về ba câu thơ, ta thấy nỗi lòng tác giả đã có sự upgrade từ “buồn điệp điệp” tới “sầu trăm ngả”. Nỗi buồn ko chỉ có bề sâu nữa nhưng còn được mở rộng ra “trăm ngả’.
“Củi một cành khô lạc mấy dòng”
Giữa con sông mênh mông mang nặng dòng nước sầu buồn chia li, “trăm ngả”gợi lên sự chia li xa cách đấy hiện lên một cành củi khô trôi dạt lạc lõng chơ vơ, ko biết rồi sẽ đi đâu về đâu trong dòng sông mung lung, vô định. Ba câu thơ trên mang dáng dấp cổ điển thì đột nhiên câu cuối lại mang dáng dấp một câu thơ rất hiện đại. Tác giả đã đưa vào thơ ca “những thi liệu sống của đời thường” – chữ dùng – Xuân Diệu. Hình ảnh “củi một cành khô lạc mấy dòng” là hình ảnh mới mẻ, gợi cảm, có nhiều sức biểu thị, Đây ko phải là thân gỗ xuôi dòng nhưng là một cảnh củi khô bồng bềnh nổi trôi. Nó đã nói lên được cái trôi dạt, lẻ loi, chơ vơ giữa mênh mông cuộc đời sóng gió. Từ một cành cây tươi xanh trên núi rừng đầu nguồn tới một cành củi khô dập dềnh nổi trôi, thân phận cỏ cây đã mấy lần tan thương khô héo, mấy lần trôi dạt thay đổi. Đó là thân phận cỏ cây hay số kiếp con người trong cuộc đời cũ? Cái tôi lẻ loi, tội nghiệp của thơ ca lãng mạn đã tìm thấy sự tương đồng của nó trong cành củi khô lạc loài của thơ Huy Cận. Đột nhiên, nhà phê bình Hoài Thanh viết: “Đời chúng ta nằm trọn trong vòng một chữ tôi. Mất bề rộng, ta đi tìm bề sâu. Càng đi sâu càng lạnh. Ta thoát lên tiên cùng Thế Lữ. Ta phiêu du trong trường tình cùng Lưu Trọng Lư. Ta đắm say cùng Xuân Diệu. Ta điên cuồng cùng Hàn Mặc Tử, Chế Lan Viên. Nhưng động tiên đã khép, tình yêu ko bền, điên cuồng, lại tỉnh, say đắm vẫn chơ vơ. Ta lại ngơ ngẩn buồn trở về cùng Huy Cận”.
(Về nghệ thuật: ở khổ này tác giả sử dụng điệp từ: một… và nghệ thuật đối rất thành công. Điều đó cũng tô đậm thêm nỗi buồn mênh mang, dằng dặc và sự chia li, chơ vơ).
- Khổ 2
“Lơ thơ cồn nhỏ gió quạnh quẽ
Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều
Nắng xuống trời lên sâu chót vót
Sông dài, trời rộng bến cô liêu”
Tiếp tục hoàn chỉnh bức tranh trời rộng sông dài với những cụ thể mới. Nó được mở rộng thêm đất thêm người. Nhưng nỗi buồn thi nhân ở đây dường như càng lan toả thấm sâu hơn trong từng cơn “gió quạnh quẽ” đưa lại những tiếng “chợ chiều” đã vãn vẳng lên từ một làng xa xôi – nơi một “cồn nhỏ” hẻo lánh nào đó. Câu thơ này theo Xuân Diệu còn có thể hiểu ngay cả những âm thanh nô nức của cuộc sống dù chen lấn, bươn trải, xô bồ, hỗn độn nhưng có sức thu hút vỗ về lòng người “cũng có đâu, đâu có”, tức là tạo vật thống trị tuyệt đối. Bức tranh “Tràng giang” tuy có cồn đất, có nắng, có bến, có làng, có chợ tức là có hơi tiếng con người đấy nhưng vẫn ko át được cái cảm giác tàn tạ, hiu hắt, quạnh vắng, buồn phiền mênh mang. Bởi ko gì buồn bằng cái chợ chiều tan tác. Bởi trên nền tự nhiên mênh mang chỉ điểm “lơ thơ” mấy “cồn” và thoáng chốc xao động lên một vài cơn gió buồn “quạnh quẽ”. Hai từ láy đồng thời là tính từ“lơ thơ” và “quạnh quẽ” đặc thù gợi cảm. Nó ko chỉ gợi buồn nhưng nó còn gợi cảm giác quá nhỏ nhoi, thưa thớt, quạnh quẽ, lạnh lẽo. “Lơ thơ” diễn tả những dáng cây nhỏ nhoi, mỏng, thưa thớt trên cồn bãi, đồng thời gợi lên sự xuất hiện đơn độc lẻ loi, đượm chút ngờ ngạc của những bãi cồn giữa dòng “Tràng giang” mênh mang. “Quạnh hiu” nói về hơi gió nhẹ đưa nỗi buồn lan toả khắp đất trời. Huy Cận rất lấy làm thích thú với những chữ này, cho rằng mình đã học được trong thơ nổi tiếng của Đoàn Thị Điểm:
“Non kỳ quạnh quẽ trăng treo
Bến Phì gió thổi quạnh quẽ mấy gò”
Hai câu thơ của Huy Cận mới đọc qua tưởng chúng ko có quan hệ gì với nhau bởi ko gian địa lý và hình thức câu thơ. Nhưng thực ra chúng đều cộng hưởng với nhau để làm nổi trội lên cái lẻ loi, lạnh giá, lụi tàn của những kiếp người.
Câu 3+4:
Ko gian trời rộng, sông dài được đột ngột đẩy cao và mở ra bốn phía tới vô cùng làm cho cảnh bờ bãi của dòng sông vốn đã vắng vẻ lại càng trở thành “cô liêu” u tịch:
“Nắng xuống, trời lên sâu chót vót
Sông dài trời rộng bến cô liêu”
Ko gian ở đây được mở rộng ra nhiều chiều khó nắm bắt. “Nắng xuống, trời lên”, “sông dài trời rộng” nhịp nhàng tạo nên một vũ điệu kì vĩ của vũ trụ. Tác giả dùng từ “sâu chót vót” chứ ko phải “cao chót vót”. Từ “cao” chỉ độ cao vật lý của bầu trời, nó thuần tuý tả cảnh; còn từ “sâu” vừa tả cảnh vừa tả tình và súc tích hơn. Nó ko chỉ gợi cho ta mối liên tưởng đó là vòm trời phản chiếu vào lòng sông tạo nên một ko gian tun hút, thăm thẳm tới chới với, rợn ngợp nhưng còn gợi lên nỗi buồn lẻ loi ko đáy của hồn người trước cái vũ trụ vô cùng. Con người càng nhỏ nhỏ lẻ loi, chơ vơ hơn giữa vũ trụ rộng lớn. Từ khổ thơ này, các tính từ được tác giả sử dụng như động từ (hay động từ hoá các tính từ) “dài”, “rộng”, “chót vót”… vẽ ra những chuyển động ngược hướng làm cho “sông dài” như dài mãi, “trời rộng” như rộng vô cùng và bến sông cũng tăng thêm phần “cô liêu”, u tịch như tiền sử (thuở hồng hoang). Tác giả lại sử dụng nhiều tiểu đối… kèm theo các dấu phẩy ngắt câu thơ ra thành các cụm từ riêng biệt tạo điều kiện cho người đọc hiểu sâu hơn về một thực tại thiếu vắng những liên hệ, gợi cảm giác lẻ loi da diết.
Tương tự, những cảm giác quạnh hiu, trống vắng tới đây đã được tác giả diễn tả thấm thía.
Qua khổ thơ ta thấy, nỗi buồn của thi nhân dường như bao phủ tất cả cảnh vật, vừa lan toả theo chiều rộng, vừa dâng đầy theo chiều cao của ko gian. Đằng sau đó là tấm lòng của thi nhân đối với cuộc đời, quê hương non sông. Vì vậy, khổ thơ cũng gợi được nhiều hình ảnh chân thực, bình dị, thân thuộc. Do vậy, nó vẫn có thể khơi dậy trong tâm hồn hàng triệu độc giả tình yêu nước Việt Nam muôn thuở.
- Khổ 3
“Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
Tới đây, bài thư lại có thêm một hình ảnh gợi về sự tan tác chia li, nổi trôi phiêu dạt, dập vùi:
“Phận bèo bao quản nước xa
Lênh đênh đâu cũng nữa là lênh đênh”
Đúng là một hình ảnh thơ rất thân thiện, thân quen nhưng giàu sức gợi. “Bèo dạt về đâu”, thi sĩ sống trong cảnh mất nước, nô lệ nên đã cảm thu được cả thế hệ thanh niên lúc đó cũng như mình đang vật vờ, lênh đênh trôi dạt, bị cuộc đời cuốn đi nhưng ko biết đi về đâu.
Cảnh mênh mông, buồn phiền, trống vắng quạnh hiu của “Tràng giang” càng được nhân lên bằng mấy lần phủ định:
“Mênh mông ko một chuyến đò ngang
Ko cầu gợi chút niềm thân tình
Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”
Chiếc cầu, con đò bắc nối đôi bờ là biểu thị sự giao nối của con người với cuộc sống, thường gợi về sự tấp nập thân thiện và gợi nhớ quê hương:
“Chiếc cầu đám cưới đi qua”
(Nguyễn Cảnh Trà)
“Chiếc cầu là đêm trăng ta hò hứa hẹn”; “Quê hương là cầu tre nhỏ”; “Quê hương là con đồ nhỏ”… là sự sống. Nhưng ở đây “ko một chuyến đò” lạc qua, ko một chiếc cầu bắc nối đôi bờ, tức là tuyệt nhiên ko một dấu vết của sự sống hay một cái gì đó gợi về tình người, lòng nước muốn gặp mặt lại qua đôi bờ hoang vắng. Hai bờ sông cứ thế chảy dài về phía chân trời xa như hai toàn cầu lẻ loi, xa lạ ko bao giờ gặp nhau, ko chút niềm thân tình của những tâm hồn đồng điệu. Cảnh “Tràng giang” chỉ còn “lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”. Câu thơ vẽ lên được một bức tranh thật đẹp nhưng yên ắng, buồn tới nao lòng.
Bốn câu thơ, bốn hình ảnh, tất cả đều buồn. Mỗi hình ảnh mang một nỗi buồn riêng. Chúng liên kết với nhau tạo thành một bức tranh gợi về số phận nổi trôi, chơ vơ, xấu số, vô định của kiếp người trong xã hội cũ. Về nghệ thuật, ở khổ thơ này tác giả sử dụng thủ pháp thân thuộc của nghệ thuật cổ điển: lấy ko để nói có, nhắc nhiều tới cái ko, làm cho ta càng thiết tha khát khao cuộc sống ấm êm đông vui của con người.
- Khổ 4
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc”
Huy Cận là một thi sĩ lãng mạn xoành xoạch có nỗi lòng khắc khoải nhớ quê hương và một cảm giác lẻ loi lúc một mình đứng trước cái vô cùng của vũ trụ. Nỗi niềm đấy của “một vong hồn nhỏ, mang mang thiên cổ sầu” được diễn tả khá thấm thía và cảm động trong khổ thơ cuối của bài “Tràng giang” – một bài thơ ko chỉ nổi tiếng của Huy Cận nhưng còn là cả phong trào thơ Mới, sáng tác năm 1939, in trong tập “Lửa thiêng” – 1940:
“Lớp lớp mây cao đùn núi bạc
Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa”
Tự nhiên, cảnh vật, tạo vật qua tâm hồn Huy Cận buồn nhưng cũng có lúc bộc lộ một vẻ đẹp kì vĩ, nên thơ. Mây trắng hết lớp này tới lớp khác như những búp bông trắng khổng lồ cứ liên tục nở ra, ánh trời chiều chiếu vào trông như quả núi dát bạc trong nền trời trong xanh làm cho ánh chiều trước lúc vụt tắt ánh lên vẻ đẹp. Câu thơ dựng lên được một hình ảnh rất tạo hình như một bức tranh sơn mài. Đằng sau bức tranh là nỗi lòng thi nhân. Từ “buồn điệp điệp”, “sầu trăm ngả” ở những khổ thơ trên, tới đây nỗi sầu thi sĩ đã dâng lên trùng trùng, “lớp lớp” tràn trề cả bầu trời. Từ “lớp lớp” diễn tả nhiều lớp kế tiếp nhau, lớp nọ liền lớp kia đều đặn ko dứt. “Đùn” diễn tả những đám mây và cũng là nỗi sầu tự mở ra, liên tục như có một sức đẩy từ bên trong. Đúng là: “Sầu đong càng lắc càng đầy”. Câu thơ Huy Cận làm ta liên tưởng tới câu thơ dịch trong bai “Thu hứng” nổi tiếng của Đỗ Phủ:
“Mặt đất mây đùn cửa cửa ải xa”
Trên cảnh mây trời, sông nước buồn vắng, rộng lớn nhưng đẹp tươi, hùng vĩ, nên thơ đấy, đột nhiên xuất hiện con chim “nghiêng cánh” bay như hút lấy nắng hoàng hôn cùng “bóng chiều sa” xuống nhanh quá, nắng quá làm lệch cả cánh chim nhấp nhánh phía trời xa. Cánh chim nhỏ biểu thị của sự sống, khát vọng, ước mơ bay liệng tuy có gợi lên một tẹo ấm êm cho cảnh vật nhưng vẫn ko vơi được nỗi buồn của thi nhân. Bởi cánh chim chiều trong thơ Huy Cận có nét rực rỡ riêng của nó. Thơ ca thượng cổ nay lúc mô tả cảnh chiều tà thường vờn vẽ một vài hình ảnh cánh chim:
“Chim hôm thoi thóp về rừng”
(Nguyễn Du)
“Nghìn mai gió cuốn chim bay mỏi”
(Bà huyện Thanh Quan)
Cánh chim trong thơ Huy Cận xuất hiện giữa “lớp lớp mây cao đùn núi bạc”. Đúng là cánh chim trong thơ Mới. Nó nhỏ nhoi, bé nhỏ lẻ loi, buồn thương, tội nghiệp và mung lung hơn trước cảnh sông nước mây trời rộng lớn.
Trong câu thơ trên, nghệ thuật đối lập giữa hình ảnh cánh chim nhỏ nhỏ với vũ trụ rộng lớn làm cho ko gian như mênh mang hơn và qua đó cũng xa vắng buồn phiền hơn. Tới đây, nỗi sầu dâng kín “Tràng giang” và từ trời cao đổ xuống cánh chim yếu ớt rồi thấm sâu vào cõi lòng nhân thế:
“Lòng quê dợn dợn vời con nước
Ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
Câu thơ có từ láy “dợn dợn” rất gợi cảm. Nó là một thông minh của thi sĩ. Từ đấy đã diễn tả chuyển động uốn lên uốn xuống nhẹ nhõm ko dứt của mặt nước lúc bị dao động, còn “vời” là xa, “con nước” là nước thuỷ triều đương lên. “Dợn dợn vời con nước” vừa là hình ảnh vừa là tâm trạng. Nó vừa diễn tả sóng lan ra vừa gợi cảm giác nỗi buồn lạnh lẽo u uẩn trải ra vời vợi ko nơi bám víu. Sông vốn dài rộng càng thêm rộng mênh mông lại gặp lúc hoàng hôn đang xuống gợi nỗi buồn lẻ loi da diết. Thì ra, nỗi buồn của thi sĩ trong chiều sâu thẳm của nó cũng có nguyên nhân rất cụ thể. Đó là nỗi buồn của người xa quê động lòng nhớ tới quê hương xứ sở. Câu thơ cuối của khổ thơ càng khẳng định điều đó:
“Ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhà”
“Tràng giang” là một bài thơ mang đậm ý vị cổ điển. Cổ điển ở hình ảnh con người một mình đứng trước ko gian trời rộng sông dài; trước thời kì buổi chiều tà lặng lẽ. Ý vị cổ điển càng được tô đậm thêm ở câu cuối này. Nó toát ra từ một ý thơ Đường trong bài “Hoàng Hạc Lâu” của Thôi Hiệu:
“Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thuỷ sử nhân sầu”
(Quê hương khuất núi hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn lòng người nào)
Người xưa nhìn khói sóng mơ mòng trên sông lúc chiều tà nhưng cảm thấy nhớ nhà đành rằng. Còn Huy Cận ko cần “khói hoàng hôn” gợi về một bếp lửa có người thân đang quây quần nhưng vẫn nhớ nhà tha thiết. Có tức là, niềm thương nhớ quê hương của Huy Cận còn mãnh liệt và thâm thúy, cao độ hơn thành một tình cảm túc trực: sông càng vời rộng càng buồn nhớ quê hương da diết, cháy bỏng vì quê hương ko chỉ là một làng quê thân yêu nào đó nhưng nó còn là bến đậu của tâm hồn, là cội nguồn đời sống ý thức, xây đắp trên nền tảng của một đời người. Cho nên, nỗi nhớ khắc khoải quê hương có mặt khắp mọi nơi và tự nó tuôn trào ra từ trái tim thi sĩ. Tương tự, hai cấu kết này đã khép lại một bức tranh phong cảnh và mở ra một nỗi lòng. Đó là nỗi sầu, niềm thương nhớ quê hương dâng trào man mác. Đây là tâm trạng rất hiện thực và tiêu biểu của người dân mất nước. Aragon (1942) đã viết : “ Sống trên non sông mình nhưng như người khách lạ”. Còn Huy Cận thì xoành xoạch cảm thấy một tâm trạng tha phương, phiêu dạt ngay trên Tổ quốc, ngay trên đất mẹ của mình. Đúng như câu thơ của Tố Hữu: “Sống giữa quê hương nhưng chơ vơ như kiếp đi đày”. Bài thơ của Huy Cận mang vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại.
1. Đề tài cảm hứng:
– “Tràng giang” mang nỗi sầu từ vạn cổ của con người nhỏ nhỏ hữu hạn trước thời kì, ko gian vô hạn của đất trời.
– “Tràng giang” đồng thời trình bày nỗi buồn thế hệ của một cái tôi thơ Mới thời mất nước chưa tìm thấy lối ra:
“ Bèo dạt về đâu hàng nối hàng”
2. Chất liệu thi ca:
– Ở “Tràng giang” ta bắt gặp hình ảnh thân thuộc trong thơ cổ (tràng giang, bờ bãi quạnh quẽ, cánh chim trong bóng chiều, khói hoàng hôn…). Nhiều hình ảnh, tứ thơ được gợi lên từ thơ cổ (lớp lớp mây cao…).
– Mặt khác, “Tràng giang” cũng ko thiếu những hình ảnh, âm thanh chân thực của đời thường, ko ước lệ (củi khô, tiếng vãn chợ chiều…).
3. Thể loại và văn pháp
– “Tràng giang” mang đậm phong vị cổ điển qua việc vận dụng thuần thục thể thơ bảy chữ với cách ngắt nhịp, gieo vần, cấu trúc đăng đối, văn pháp tả cảnh ngụ tình, gợi nhiều hơn tả, những từ Hán Việt cổ.
– Song “Tràng giang” lại cũng rất mới qua xu thế bày trực tiếp cái tôi trữ tình (buồn điệp điệp, sầu trăm ngả, ko khói hoàng hôn cũng nhớ nhá) qua những từ ngữ thông minh mang dấu ấn xúc cảm tư nhân của tác giả (sâu chót vót, niềm thân tình, dợn dợn).
Kết luận:
“Tràng giang” của Huy cận ko chỉ là một bức tranh phong cảnh nhưng còn là một bài thơ về tâm hồn. Bài thơ trình bày nỗi buồn lẻ loi trước vũ trụ, trước cuộc đời, xoành xoạch khát khao hoà hợp thông cảm trong tình non sông, tình nhân loại.
Từ đề tài, cảm hứng, chất liệu tới giọng điệu, văn pháp, “Tràng giang” vừa mang phong vị thi ca cổ điển, vừa mang chất liệu hiện đại của thơ. Vẻ đẹp đấy cũng là nét đặc trưng của phong cách Huy Cận.
Bạn thấy bài viết Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Tài liệu giáo dục
Nguồn: thpttranhungdao.edu.vn
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[/box]
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_3_plain]
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_1_plain]
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_2_plain]
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_2_plain]
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_3_plain]
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
[rule_1_plain]
[/toggle]
Bạn thấy bài viết Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Nét cổ điển và hiện đại trong bài thơ “Tràng giang” của Huy Cận bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Ngữ văn
#Nét #cổ #điển #và #hiện #đại #trong #bài #thơ #Tràng #giang #của #Huy #Cận
Trả lời