Có nhẽ mỗi danh lam thắng cảnh đều sẵn sàng tặng thưởng cho con người vô số bài thơ. Nhưng ko phải thắng lợi nào cũng được đền bù xứng đáng. Có rất nhiều quang cảnh thần tiên nhưng ko cần đợi tới thơ ca để tôn vinh chúng – chúng đã tự làm nên một bài thơ hay. Trong những trường hợp tương tự thơ đã trở thành bất lực? Nhưng cũng có những danh lam thắng cảnh vốn dĩ đã đẹp, hòa mình vào thơ ca lại càng quyến rũ. Lúc đó, Cảnh dành cho thơ hào hiệp, còn người thờ phụng dường như đã trả được nợ. Chẳng phải trường hợp thắng cảnh Hương Tích với Chu Mạnh Trinh là tương tự sao? Hương Sơn được liệt vào hàng “Nam thiên đệ nhất động”. Còn Hương sơn cảnh ca của Chu Mạnh Trinh cũng đáng là bài thơ long lanh như gấm vóc. Có thể gọi đó là “kỳ thi Hương Sơn trước hết” ko? Thơ và phong cảnh ko phải lúc nào cũng đẹp tương tự!
Phải nói ngay rằng âm nhạc đã góp phần tạo nên vẻ đẹp duyên dáng cho bài thơ này. Thông thường, mỗi bài thơ chân chính đều có nền tảng âm nhạc riêng, cho dù nó được viết tự do hay hợp pháp. Nhưng lúc một thi sĩ chủ động sáng tác dưới hình thức hát nói, thì rõ ràng làn điệu (kể cả nhạc lân thất ngôn) muốn chiếm vị trí tiền phong. Có thể thấy khá rõ lời thơ bay bổng, rung rinh theo nhịp độ, nhạc điệu như thể từng câu chữ của bài thơ đang bay bổng trong toàn cầu tươi mát, trong sạch của Hương Sơn. Tất cả cứ bồng bềnh trôi, cứ nhẹ nhõm nhẹ nhõm như nhịp chèo, nhịp du khách càng lúc càng chìm sâu vào cảnh u tịch, mộng mơ vừa trần gian. Nếu bạn đang nghe những ca từ được hát và ngâm theo hình thức ca trù, với lối ngân nga, buông lơi, với tiếng đàn, tiếng phách, nhịp trống rất riêng, tất cả đều ngây ngất và những thanh âm sảng khoái của một tâm hồn được Phần thưởng của “Con thú Hương Sơn hằng mong ước” được dịp tuôn trào trọn vẹn. Vâng, chọn hát và nói để trình bày tình cảm của mình ở Hương Sơn, dường như hồn thơ của Chu Mạnh Trinh đã gửi gắm mình vào đúng chỗ. Vì vậy, thơ và nhạc đã được Hương Tích sủng ái để tạo nên bài thơ này. Đây ko phải cũng là một sự quyến rũ của Hương sơn cảnh ca đó là?
Nếu người nghệ sĩ cảm thu được cảnh sắc Hương Sơn cũng như Bồng Lai hay núi Thiên Thai, động Từ Thức… thì coi như chưa bắt được cái “thần” của nơi này. Những nơi còn lại là tiên giới, chốn mộng mơ lãng mạn, những mối tình lãng mạn đầy hứa hứa hẹn. Có một Hương Sơn khác! Hương Sơn là cảnh búp, là nơi du khách thập phương vãn cảnh nhưng còn để hành hương. Người ta tới đây để thưởng ngoạn một danh lam thắng cảnh, nhưng cũng là dịp để cởi bỏ những hủ tục để thanh lọc tâm hồn, thư thái ý thức. Vì vậy, cảnh sắc Hương Sơn thơ mộng nhưng linh thiêng, hữu tình nhưng trong sáng, đẹp tươi nhưng e ấp chốn thiền môn. Nếu thi sĩ trông thấy điều đó thì đó là sự tu tạo của Hương Sơn. Hồn thơ phải dạt dào tình cảm nhưng cũng ko thể thiếu sự trân trọng. Chỉ có tương tự, chúng ta mới có thể đồng điệu với Hương Sơn. Và may mắn thay, Hương sơn cảnh ca của Trúc Văn Chu Mạnh Trinh đã thổi hồn vào từng bài thơ cái hồn của cảnh.
Bài thơ mở đầu bằng một câu thơ ngắn với bốn âm tiết:
Bầu trời phong cảnh
Tất cả các bài báo đều được viết dưới dạng câu dài với 7 hoặc 8 tiếng. Chỉ câu mở đầu này là đặc thù ngắn. Hình thức này ko phải là tình cờ. Câu thơ vẽ nên ko gian, nhưng lại vang lên như một sự hé lộ thú vị của non sông non trẻ này: Đây là toàn cầu của loài hoa râm bụt. Câu thơ tứ tuyệt kia như mở ra cánh cổng trời, non sông, toàn cầu, trên trán khắc bốn chữ để giới thiệu với du khách về non sông mình xếp đặt chân tới. Kia thuộc cảnh chồi non. Ko phải là đất Phật như Tây Trúc, nhưng sắc màu nơi đây đều mang hơi hướng phật, phảng phất hương vị thiền.
Và bốn âm thanh đó dường như cũng đã xác định chủ đề của bài thơ. Từ đây, ngòi bút của Chu Mạnh Trinh sẽ vận động theo cảm hứng đấy vừa làm sống lại từng nét tinh tế của cảnh vật, vừa mang chất thiền vào cảnh vật. Cả bài thơ được kết cấu theo những lớp cảnh dần dần mở ra theo bước chân của du khách, ở lớp cảnh nào thì cảm hứng của Chu Mạnh Trinh cũng từ hai nguồn đấy. Đây là tổng quan nhanh:
Kìa non, nước, mây, mây,
Cảnh núi non trùng điệp, quấn quít theo lối đặc trưng của Ca trù, khiến cảnh núi trời vừa vấn vít, vừa trĩu quả trong khoảng thời gian dài. Giọng điệu của bài thơ có sự rộn rực, ngây ngất của một người được thỏa lòng mong ước nhưng cũng thật nghiêm túc, ko chút tình cảm. Lời nói thật tài hoa và thật tự nhiên!
Hồ hết những nơi được coi là danh lam thắng cảnh đều là nơi hữu tình với núi rừng, suối nước, có chim bay, cá lượn. Hương Sơn cũng vậy! Nhưng Hương Sơn là phật cảnh nên:
Thỏ rừng chim mai mời trái cây,
Lênh đênh trong khe Yên nghe tiếng Kinh Thi thoảng bên tai tiếng chày giã gạo,
Đường Hải trong mộng giật thót.
Chim ở đây dường như đã quên mình là chim, cá ở đây đã quên mình là cá. Kể từ lúc họ trở thành tín đồ. Có bầu ko khí nào bao trùm Hương Sơn là ko khí thiền môn – người thiền hòa vào rừng mai, người thiền hòa vào dòng suối Yến và chim muông nơi đây làm nhiễm vào tâm linh nhà Phật? Hay là sống trong cảnh phật gia, chim cá cũng được tịnh hóa, cùng chồi non nẩy lộc? Du khách từ toàn cầu xôn xao tới đây cũng như được khai sáng, tức là cũng hòa làm một với cảnh tượng này. Tiếng chim “thỏ”, hình con cá “lênh đênh” và hiện giờ là tiếng “chày giã gạo”… Những âm thanh và hình thù kỳ diệu đấy đã tạo nên một ko khí rất Hương Sơn. Chim cúng trái cây, cá nghe kinh, con người sững sờ với tiếng chày… Tất cả như đang vui đùa với những hậu quả trần gian, hòa vào ko khí thiêng liêng. Vào thời khắc đó, cả chim, cá và con người dường như đang thoát khỏi toàn cầu. Chu Mạnh Trinh làm sao viết được tương tự? Sức sống Hương Sơn vô hình là thế, vậy nhưng thi sĩ đã thấy nó hiển hiện trong tất cả, hòa vào tất cả, hòa tan vào tất cả! Có nhẽ chỉ với những hình ảnh tương tự, hào khí của Hương Sơn đã đi vào bài thơ rồi!
Sau đó, thi sĩ tiếp tục thưởng ngoạn cảnh sắc Hương Sơn như một tác phẩm kỳ vĩ, tuyệt đẹp của tạo hóa hiện lên sống động dưới trời Nam bình cách liệt kê những địa danh nổi tiếng của Hương Sơn:
Này suối Giải Oan, ơi chùa Cửa Vưng
Này Phật Tích am, đây là động Tuyết Quỳnh
Các từ “này” để chỉ liên tục gợi sự phong phú, gợi liên tục, thậm chí gợi cảm giác được đền đáp trọn vẹn. Cảnh sắc phong phú là thế, muôn suối, chùa chiền, hang động… đều như nằm gọn trong bước chân du khách. Chu Mạnh Trinh liên kết cả phong cách hình ảnh với những nét đẹp và huyền ảo, với những gam màu lộng lẫy và làm mới, với những mảng miếng vừa êm đềm vừa huyền diệu. Trong một vài câu, ta có thể thấy đôi mắt có hình của thi sĩ lúc ngây ngất nhìn lên, lúc mê mải nhìn xuống, lúc cầm bát soi bóng trăng vào sâu trong hang, đuổi theo mây và vách núi. :
Tra cứu xem người nào là người giỏi vẽ,
Đá ngũ sắc Long lanh như gấm.
Khám phá hang động trong lồng hình mặt trăng.
Một vài cách lồi lõm để uốn cong bậc thang của mây.
Với những câu thơ này, du khách như đã đặt những bước chân cuối cùng của mình ở chốn bồng lai tiên giới Hương Sơn.
Tuy nhiên, thú Hương Sơn vẫn chưa hết.
Nếu như tiếng chày và tiếng chuông của Hương Sơn đánh thức người khách tang thương trong giấc mơ lớn của cuộc đời, thì cuộc hành hương sẽ kết thúc tại đây. Đó là khoảnh khắc thi sĩ quên mình là thi sĩ để sống trong khoảnh khắc của xúc cảm Phật giáo:
Niệm tràng hạt Nam Mô Phật,
Cánh cửa từ bi và công đức, sao nhưng đóng chặt.
Người ngắm cảnh đã trút bỏ xiêm y lấm lem để thả hồn mình hòa vào chốn này. Vẻ đẹp của cảnh vật, thiền nhân của danh thắng đã hòa nhập người ngắm cảnh với người hành hương trong trạng thái tâm linh yên ắng và cao quý đấy. Sức quyến rũ tột cùng của Hương Sơn dường như là ở đó!
Bạn thấy bài viết Giỏi Văn – Bài văn: Phân tích bài thơ “Hương Sơn phong cảnh ca” (3) có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Giỏi Văn – Bài văn: Phân tích bài thơ “Hương Sơn phong cảnh ca” (3) bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Ngữ Văn
Nguồn: thpttranhungdao.edu.vn
Trả lời