Truyền thuyết của nhiều dân tộc trên thế giới kể rằng, từ xa xưa, con người và muông thú chung sống hòa thuận như anh em trong một mái nhà. Sự phát triển ngày càng cao của xã hội loài người dần dần tạo ra sự phân đôi sâu sắc giữa con người và vạn vật. Nhưng nhận thức của mọi người về động vật rõ ràng là khác nhau. Có loài khiến con người tránh xa, sợ hãi hoặc đôi khi căm ghét; Có những loài vô cùng gần gũi, dễ thương, được con người yêu quý, nuôi nấng và chăm sóc. Họ cũng đi vào các loại hình văn học nghệ thuật, trở thành những “nhân vật trữ tình” đặc biệt, đôi khi mang nhiều ẩn dụ, hàm ý hoặc phúng dụ của tác giả. Một trong những con vật được dành nhiều sự ưu ái đó là mèo.
1. Đối với người Việt Nam, mèo là vật nuôi thân thiết và đáng yêu trong nhà. Mèo có thể để làm cảnh, nhưng có lẽ công dụng lớn nhất của chúng là bắt chuột. Con mèo đã đi vào ca dao một cách rất tự nhiên và ngộ nghĩnh: Con mèo trèo cau / Hỏi chuột xa nhà ở đâu / Chuột đi chợ xa / Mua mắm mua muối giỗ cha mèo. Mèo đi vào tục ngữ với những ẩn dụ tích cực, liên quan đến việc bắt chuột chẳng hạn Con mèo nhỏ bắt chuột đề cập đến những người trẻ tuổi tài năng, Con mèo nhỏ bắt con chuột nhỏ chỉ ra sự phù hợp trong công việc theo khả năng của mỗi người, hoặc Rình như mèo rình chuột để biểu thị sự kiên nhẫn và siêng năng trong công việc. Khi miêu tả phụ nữ, Ăn nhỏ như một con mèo là một lời đánh giá hay, như một lời khen ngợi về cách sống, về sự chu đáo của người phụ nữ trong bữa ăn. Mèo còn xuất hiện trong những câu biểu thị triết lí nhân sinh, thể hiện kinh nghiệm sống hay những quan sát phản ánh hiện thực xã hội, như: Mỡ (không cho) miệng mèo, không biết mèo nào cắn, chó không bắt mèo ăn cứt…Mèo còn gắn liền với những lời chỉ trích những thói hư tật xấu, hoặc đôi khi là những lời mỉa mai mỉa mai, chẳng hạn như: Ăn như rồng cuốn, nói như rồng, leo trèo như mèo ói, im lặng như mèo vụng, mèo gặm gà trống, mèo làm điếm, mèo mù ăn cá rán, mèo khen mèo dài đuôi… Cách đối xử với chó, mèo trong các gia đình Việt Nam rõ ràng là phân biệt đối xử. Mèo có thể ăn cùng người, gần người, trong khi chó thường phải ăn sau và ăn ngoài sân hoặc góc nhà, cách xa mâm cơm. Một trong những lời giải thích cho hiện tượng này là trong truyện cổ tích Con chó, con mèo và anh chàng tội nghiệp được ghi vào Kho Tàng Truyện Cổ Tích Việt Nam của Nguyễn Đổng Chi. Theo đó, con mèo có công rất lớn trong việc tìm kiếm đồ vật bị mất cho con người nên cần được đối xử ưu ái hơn. Trong văn hóa dân gian Pháp, con mèo được coi là một con vật đặc biệt có tính hai mặt, nghĩa là nó có thể tốt hoặc xấu tùy thuộc vào người nuôi nấng nó. Điều này có liên quan đến truyền thuyết rằng mỗi khi Adam đập cây đũa phép của mình, một con vật tốt sẽ xuất hiện và mỗi khi Eve đập cây đũa phép, một con vật xấu sẽ xuất hiện. Một lần, Adam phát hiện ra Eve sắp bẻ đũa, nhanh chóng chạy đến giật lấy, cả hai nắm tay nhau trên đũa, chiếc đũa rơi xuống và từ đó xuất hiện chú mèo.
2. Con mèo xuất hiện trong lời bài hát của nhiều bài hát Việt Nam. Nhưng lạ thay, mèo xuất hiện chủ yếu trong các bài hát thiếu nhi mà ít xuất hiện trong các bài hát trữ tình người lớn. Điều này đúng với những nhạc sĩ sinh sống và lớn lên ở miền Bắc. Có hàng loạt bài hát nổi tiếng về mèo dành cho thiếu nhi như: Rửa mặt như một con mèo (Hàn Ngọc Bích), Tại sao con mèo rửa mặt? (Hoàng Long), Mọi người đều yêu mèo (Kim Hữu), mèo con (Nguyễn Đức Toàn), Gà trống, mèo con và chó con (Thế Vinh)… Trong các bài hát trên, chú mèo được khai thác chủ yếu ở khía cạnh ngộ nghĩnh dễ thương và tài bắt chuột: Em có một con mèo ở nhà, con mèo kêu meo meo / Mắt tròn như nước, ai cũng yêu mèo (Kim Hữu); Nhà tôi có một con gà trống, một con mèo con và một con chó con (Thế Vinh); Chú mèo con lông trắng có đôi mắt tròn xoe trông rất xinh/ Meo meo/ A nó nhanh chân nhanh nhẹn bắt chuột rất giỏi/ Con mèo nó ngoan lắm suốt ngày chơi với chó mèo (Nguyễn Đức Toàn)…
Tuy nhiên, khi khảo sát các ca khúc có hình ảnh con mèo của các nhạc sĩ phía Nam, tôi thấy tình hình hơi khác. Chú mèo máy không chỉ xuất hiện trong các bài hát thiếu nhi mà còn xuất hiện trong nhiều bản tình ca dành cho người lớn. Ở đó, chú mèo đã trở thành nhân vật trữ tình, làm đẹp cho con người, gắn với kỉ niệm của một thời thân thương nay đã xa xăm: Hỡi cô gái xõa tóc bên chú mèo làm chân tôi ngủ quên (Nếu có người tình – Nguyễn Ngọc Thiện); Anh có nhớ lũ mèo con ngày xưa vẫn chơi hái me cho nhau/ Anh có biết chuyện tình vu vơ, như con mèo hiền hay cắn vào tay em (Góc phố dịu dàng – Trần Minh Phi). Chú mèo đi vào ca từ của những bản tình ca một cách tự nhiên, duyên dáng và quan trọng hơn, hai ca khúc tiêu biểu vừa nêu đều là những tác phẩm thành công, ghi dấu ấn khá sâu đậm trong lòng công chúng. nghe nhạc. Trong khi đó, ngoài Bắc, nếu nhạc sĩ có đưa con mèo vào ca khúc tình yêu thì chưa thấy tác phẩm nào thực sự gây ấn tượng chẳng hạn. Những ngày ta yêu nhau Những bài hát của nhạc sĩ Phú Quang chưa bao giờ được đưa vào danh sách những bài hát tiêu biểu của ông: Ngày ta yêu nhau em tựa vai anh/ Chú mèo hoang giấu buồn dưới trời hè. Về điều này, theo tôi, tính truyền thống, bảo thủ của người Bắc mạnh hơn nên khoảng cách, ranh giới giữa con người và vật nuôi cũng trở nên xa hơn. Trong khi miền Nam là vùng đất được khám phá muộn hơn, tiếp xúc nhiều với phương Tây (người phương Tây rất yêu thích thú cưng, điều này ai cũng thấy rõ) nên dường như đối với người miền Nam, khoảng cách giữa con người và thú cưng gần gũi hơn. Cát vì thế đi vào những ca khúc trữ tình dễ dàng hơn và gặt hái được nhiều thành công hơn.
3. Con mèo đi vào nhiều thơ ca Việt Nam từ trung đại đến hiện đại với những cách biểu đạt phong phú, thông qua việc miêu tả con mèo mà bộc lộ thế giới nội tâm của con người. Nguyễn Bỉnh Khiêm (thế kỷ XVI) đã nhiều lần nhắc đến mèo trong thơ: Người đánh cá đầu bạc khoe mắt mèo xanh (Mùa thu đi chơi thuyền); Có một thời mèo đuổi chuột/ Đến khi thua kiến mới thả bò (Ngây thơ là hơn). Nhưng dẫu sao thơ ca trung đại nhắc đến mèo vẫn còn nhiều ước lệ, có phần lỗi thời. Mãi đến thời hiện đại, cụ thể là từ nửa đầu thế kỷ XX trở đi, nhiều câu thơ hay về con mèo mới xuất hiện. Trong thơ Đoàn Văn Cừ, con mèo là một thành tố không thể thiếu, góp phần làm cho bức tranh quê trở nên sống động và đẹp một cách yên bình: Ông già chơi giữa sân/ Con tàu lấp lánh ánh trăng/ Thằng bé đứng bên chõng/ Nhìn bóng con mèo dưới chân (Trăng hè). Sau này, vẻ đẹp ngộ nghĩnh của chú mèo trong những vần thơ lục bát cũng được tìm thấy trong thơ Ngô Văn Phú: Gió khẽ cù con mèo mướp/ Mời ong mật thăm hoa (Gió). Thơ thiếu nhi viết về chú mèo không thể không nhắc đến câu thơ bốn câu nổi tiếng của Phan Thị Vàng Anh: Hôm nay trời nắng / Mèo con đi học tay không / Chỉ mang theo cây bút chì / Và mang theo mẩu bánh mì nhỏ (Mèo con đi học). Những câu thơ đau đáu nhất về con mèo vẫn là những câu thơ đi sâu vào thế giới nội tâm của con người chứ không đơn giản chỉ dừng lại ở miêu tả sự vật. Bình Nguyên Trang trong nỗi nhớ mẹ không quên nhắc đến chú mèo tam thể như một người bạn an ủi những lúc cô đơn: Có lẽ bao nhiêu năm rồi chỉ còn lại một điều/ An ủi tôi là con mèo tam thể/ Già rồi chẳng biết dựa vào đâu/ Trong bóng tối ngày tàn, mẹ có nó cho vui (Thư gửi mẹ). Thơ của Giáng Vân, Đoàn Mạnh Phương đều nói đến mèo hoang với nỗi trống vắng cô đơn đến choáng ngợp, tưởng chừng như một sự chờ đợi vô vọng, tưởng chừng như một nỗi sợ hãi hoang mang: Đêm ngự trong tâm hồn đẫm máu/ Đêm thánh ca hát. Tiếng nức nở đêm/Mèo rừng hú. Hẻm tối. rêu phai màu (Hoa thạch thảo – Giang Vân), Chuột đuổi nhau trong căn gác cũ/Mắt mèo rừng lấp lánh như sao/Gió như gọi nhau là bão/Chém trong đêm nét ngọt ngào (Đêm tối – Đoàn Mạnh Phương). Trong thơ tình, Nguyên Sa không ngần ngại buông bút: Hôm nay Nga buồn như chó ốm/ Như con mèo ngủ trong vòng tay (Nga). Còn với Vi Thùy Linh, mèo là những dục vọng ẩn chứa đầy nhục dục: Mèo đi rất uyển chuyển vẫn làm đàn bà giật mình/ Ôi tiếng rên rỉ của mùa yêu/ Làm ngói rêu muốn bay vòng trời trốn (Mèo thích đi trên mái nhà) ).
Mèo trong thơ ca Việt Nam hiện đại, ngoài việc được miêu tả như một thực thể, người ta thường thấy con mèo gắn liền với tình cảm của người phụ nữ, hoặc được đặt trong sự so sánh với người phụ nữ nói chung. Nhưng đặc biệt có một lần, con mèo xuất hiện như một ẩn dụ cho người đàn ông. Ở đó, người đọc thấy được tình cha con đầy hi sinh, nhẫn nhịn, âm thầm bước qua bao gian truân của cuộc đời. Đó là vài câu thơ của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm mà tôi muốn trích dẫn để tạm khép lại bài viết này: Anh bước đi như một chú mèo trên con đường vắng/ Gọi tên em như một thiên thần/ Có một nốt nhạc mà anh chưa từng biết/ Đó là một nốt nhạc buồn anh đã nuốt vào lòng vì em (Nhớ ngày mai).
[toggle title=”xem thêm thông tin chi tiết về Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ” state=”close”]
Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ
Hình Ảnh về: Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ
Video về: Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ
Wiki về Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ
Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ -
Truyền thuyết của nhiều dân tộc trên thế giới kể rằng, từ xa xưa, con người và muông thú chung sống hòa thuận như anh em trong một mái nhà. Sự phát triển ngày càng cao của xã hội loài người dần dần tạo ra sự phân đôi sâu sắc giữa con người và vạn vật. Nhưng nhận thức của mọi người về động vật rõ ràng là khác nhau. Có loài khiến con người tránh xa, sợ hãi hoặc đôi khi căm ghét; Có những loài vô cùng gần gũi, dễ thương, được con người yêu quý, nuôi nấng và chăm sóc. Họ cũng đi vào các loại hình văn học nghệ thuật, trở thành những “nhân vật trữ tình” đặc biệt, đôi khi mang nhiều ẩn dụ, hàm ý hoặc phúng dụ của tác giả. Một trong những con vật được dành nhiều sự ưu ái đó là mèo.
1. Đối với người Việt Nam, mèo là vật nuôi thân thiết và đáng yêu trong nhà. Mèo có thể để làm cảnh, nhưng có lẽ công dụng lớn nhất của chúng là bắt chuột. Con mèo đã đi vào ca dao một cách rất tự nhiên và ngộ nghĩnh: Con mèo trèo cau / Hỏi chuột xa nhà ở đâu / Chuột đi chợ xa / Mua mắm mua muối giỗ cha mèo. Mèo đi vào tục ngữ với những ẩn dụ tích cực, liên quan đến việc bắt chuột chẳng hạn Con mèo nhỏ bắt chuột đề cập đến những người trẻ tuổi tài năng, Con mèo nhỏ bắt con chuột nhỏ chỉ ra sự phù hợp trong công việc theo khả năng của mỗi người, hoặc Rình như mèo rình chuột để biểu thị sự kiên nhẫn và siêng năng trong công việc. Khi miêu tả phụ nữ, Ăn nhỏ như một con mèo là một lời đánh giá hay, như một lời khen ngợi về cách sống, về sự chu đáo của người phụ nữ trong bữa ăn. Mèo còn xuất hiện trong những câu biểu thị triết lí nhân sinh, thể hiện kinh nghiệm sống hay những quan sát phản ánh hiện thực xã hội, như: Mỡ (không cho) miệng mèo, không biết mèo nào cắn, chó không bắt mèo ăn cứt…Mèo còn gắn liền với những lời chỉ trích những thói hư tật xấu, hoặc đôi khi là những lời mỉa mai mỉa mai, chẳng hạn như: Ăn như rồng cuốn, nói như rồng, leo trèo như mèo ói, im lặng như mèo vụng, mèo gặm gà trống, mèo làm điếm, mèo mù ăn cá rán, mèo khen mèo dài đuôi… Cách đối xử với chó, mèo trong các gia đình Việt Nam rõ ràng là phân biệt đối xử. Mèo có thể ăn cùng người, gần người, trong khi chó thường phải ăn sau và ăn ngoài sân hoặc góc nhà, cách xa mâm cơm. Một trong những lời giải thích cho hiện tượng này là trong truyện cổ tích Con chó, con mèo và anh chàng tội nghiệp được ghi vào Kho Tàng Truyện Cổ Tích Việt Nam của Nguyễn Đổng Chi. Theo đó, con mèo có công rất lớn trong việc tìm kiếm đồ vật bị mất cho con người nên cần được đối xử ưu ái hơn. Trong văn hóa dân gian Pháp, con mèo được coi là một con vật đặc biệt có tính hai mặt, nghĩa là nó có thể tốt hoặc xấu tùy thuộc vào người nuôi nấng nó. Điều này có liên quan đến truyền thuyết rằng mỗi khi Adam đập cây đũa phép của mình, một con vật tốt sẽ xuất hiện và mỗi khi Eve đập cây đũa phép, một con vật xấu sẽ xuất hiện. Một lần, Adam phát hiện ra Eve sắp bẻ đũa, nhanh chóng chạy đến giật lấy, cả hai nắm tay nhau trên đũa, chiếc đũa rơi xuống và từ đó xuất hiện chú mèo.
2. Con mèo xuất hiện trong lời bài hát của nhiều bài hát Việt Nam. Nhưng lạ thay, mèo xuất hiện chủ yếu trong các bài hát thiếu nhi mà ít xuất hiện trong các bài hát trữ tình người lớn. Điều này đúng với những nhạc sĩ sinh sống và lớn lên ở miền Bắc. Có hàng loạt bài hát nổi tiếng về mèo dành cho thiếu nhi như: Rửa mặt như một con mèo (Hàn Ngọc Bích), Tại sao con mèo rửa mặt? (Hoàng Long), Mọi người đều yêu mèo (Kim Hữu), mèo con (Nguyễn Đức Toàn), Gà trống, mèo con và chó con (Thế Vinh)… Trong các bài hát trên, chú mèo được khai thác chủ yếu ở khía cạnh ngộ nghĩnh dễ thương và tài bắt chuột: Em có một con mèo ở nhà, con mèo kêu meo meo / Mắt tròn như nước, ai cũng yêu mèo (Kim Hữu); Nhà tôi có một con gà trống, một con mèo con và một con chó con (Thế Vinh); Chú mèo con lông trắng có đôi mắt tròn xoe trông rất xinh/ Meo meo/ A nó nhanh chân nhanh nhẹn bắt chuột rất giỏi/ Con mèo nó ngoan lắm suốt ngày chơi với chó mèo (Nguyễn Đức Toàn)…
Tuy nhiên, khi khảo sát các ca khúc có hình ảnh con mèo của các nhạc sĩ phía Nam, tôi thấy tình hình hơi khác. Chú mèo máy không chỉ xuất hiện trong các bài hát thiếu nhi mà còn xuất hiện trong nhiều bản tình ca dành cho người lớn. Ở đó, chú mèo đã trở thành nhân vật trữ tình, làm đẹp cho con người, gắn với kỉ niệm của một thời thân thương nay đã xa xăm: Hỡi cô gái xõa tóc bên chú mèo làm chân tôi ngủ quên (Nếu có người tình – Nguyễn Ngọc Thiện); Anh có nhớ lũ mèo con ngày xưa vẫn chơi hái me cho nhau/ Anh có biết chuyện tình vu vơ, như con mèo hiền hay cắn vào tay em (Góc phố dịu dàng – Trần Minh Phi). Chú mèo đi vào ca từ của những bản tình ca một cách tự nhiên, duyên dáng và quan trọng hơn, hai ca khúc tiêu biểu vừa nêu đều là những tác phẩm thành công, ghi dấu ấn khá sâu đậm trong lòng công chúng. nghe nhạc. Trong khi đó, ngoài Bắc, nếu nhạc sĩ có đưa con mèo vào ca khúc tình yêu thì chưa thấy tác phẩm nào thực sự gây ấn tượng chẳng hạn. Những ngày ta yêu nhau Những bài hát của nhạc sĩ Phú Quang chưa bao giờ được đưa vào danh sách những bài hát tiêu biểu của ông: Ngày ta yêu nhau em tựa vai anh/ Chú mèo hoang giấu buồn dưới trời hè. Về điều này, theo tôi, tính truyền thống, bảo thủ của người Bắc mạnh hơn nên khoảng cách, ranh giới giữa con người và vật nuôi cũng trở nên xa hơn. Trong khi miền Nam là vùng đất được khám phá muộn hơn, tiếp xúc nhiều với phương Tây (người phương Tây rất yêu thích thú cưng, điều này ai cũng thấy rõ) nên dường như đối với người miền Nam, khoảng cách giữa con người và thú cưng gần gũi hơn. Cát vì thế đi vào những ca khúc trữ tình dễ dàng hơn và gặt hái được nhiều thành công hơn.
3. Con mèo đi vào nhiều thơ ca Việt Nam từ trung đại đến hiện đại với những cách biểu đạt phong phú, thông qua việc miêu tả con mèo mà bộc lộ thế giới nội tâm của con người. Nguyễn Bỉnh Khiêm (thế kỷ XVI) đã nhiều lần nhắc đến mèo trong thơ: Người đánh cá đầu bạc khoe mắt mèo xanh (Mùa thu đi chơi thuyền); Có một thời mèo đuổi chuột/ Đến khi thua kiến mới thả bò (Ngây thơ là hơn). Nhưng dẫu sao thơ ca trung đại nhắc đến mèo vẫn còn nhiều ước lệ, có phần lỗi thời. Mãi đến thời hiện đại, cụ thể là từ nửa đầu thế kỷ XX trở đi, nhiều câu thơ hay về con mèo mới xuất hiện. Trong thơ Đoàn Văn Cừ, con mèo là một thành tố không thể thiếu, góp phần làm cho bức tranh quê trở nên sống động và đẹp một cách yên bình: Ông già chơi giữa sân/ Con tàu lấp lánh ánh trăng/ Thằng bé đứng bên chõng/ Nhìn bóng con mèo dưới chân (Trăng hè). Sau này, vẻ đẹp ngộ nghĩnh của chú mèo trong những vần thơ lục bát cũng được tìm thấy trong thơ Ngô Văn Phú: Gió khẽ cù con mèo mướp/ Mời ong mật thăm hoa (Gió). Thơ thiếu nhi viết về chú mèo không thể không nhắc đến câu thơ bốn câu nổi tiếng của Phan Thị Vàng Anh: Hôm nay trời nắng / Mèo con đi học tay không / Chỉ mang theo cây bút chì / Và mang theo mẩu bánh mì nhỏ (Mèo con đi học). Những câu thơ đau đáu nhất về con mèo vẫn là những câu thơ đi sâu vào thế giới nội tâm của con người chứ không đơn giản chỉ dừng lại ở miêu tả sự vật. Bình Nguyên Trang trong nỗi nhớ mẹ không quên nhắc đến chú mèo tam thể như một người bạn an ủi những lúc cô đơn: Có lẽ bao nhiêu năm rồi chỉ còn lại một điều/ An ủi tôi là con mèo tam thể/ Già rồi chẳng biết dựa vào đâu/ Trong bóng tối ngày tàn, mẹ có nó cho vui (Thư gửi mẹ). Thơ của Giáng Vân, Đoàn Mạnh Phương đều nói đến mèo hoang với nỗi trống vắng cô đơn đến choáng ngợp, tưởng chừng như một sự chờ đợi vô vọng, tưởng chừng như một nỗi sợ hãi hoang mang: Đêm ngự trong tâm hồn đẫm máu/ Đêm thánh ca hát. Tiếng nức nở đêm/Mèo rừng hú. Hẻm tối. rêu phai màu (Hoa thạch thảo – Giang Vân), Chuột đuổi nhau trong căn gác cũ/Mắt mèo rừng lấp lánh như sao/Gió như gọi nhau là bão/Chém trong đêm nét ngọt ngào (Đêm tối – Đoàn Mạnh Phương). Trong thơ tình, Nguyên Sa không ngần ngại buông bút: Hôm nay Nga buồn như chó ốm/ Như con mèo ngủ trong vòng tay (Nga). Còn với Vi Thùy Linh, mèo là những dục vọng ẩn chứa đầy nhục dục: Mèo đi rất uyển chuyển vẫn làm đàn bà giật mình/ Ôi tiếng rên rỉ của mùa yêu/ Làm ngói rêu muốn bay vòng trời trốn (Mèo thích đi trên mái nhà) ).
Mèo trong thơ ca Việt Nam hiện đại, ngoài việc được miêu tả như một thực thể, người ta thường thấy con mèo gắn liền với tình cảm của người phụ nữ, hoặc được đặt trong sự so sánh với người phụ nữ nói chung. Nhưng đặc biệt có một lần, con mèo xuất hiện như một ẩn dụ cho người đàn ông. Ở đó, người đọc thấy được tình cha con đầy hi sinh, nhẫn nhịn, âm thầm bước qua bao gian truân của cuộc đời. Đó là vài câu thơ của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm mà tôi muốn trích dẫn để tạm khép lại bài viết này: Anh bước đi như một chú mèo trên con đường vắng/ Gọi tên em như một thiên thần/ Có một nốt nhạc mà anh chưa từng biết/ Đó là một nốt nhạc buồn anh đã nuốt vào lòng vì em (Nhớ ngày mai).
[rule_{ruleNumber}]
[box type=”note” align=”” class=”” text-align: justify;”>Truyền thuyết của nhiều dân tộc trên thế giới kể rằng, từ xa xưa, con người và muông thú chung sống hòa thuận như anh em trong một mái nhà. Sự phát triển ngày càng cao của xã hội loài người dần dần tạo ra sự phân đôi sâu sắc giữa con người và vạn vật. Nhưng nhận thức của mọi người về động vật rõ ràng là khác nhau. Có loài khiến con người tránh xa, sợ hãi hoặc đôi khi căm ghét; Có những loài vô cùng gần gũi, dễ thương, được con người yêu quý, nuôi nấng và chăm sóc. Họ cũng đi vào các loại hình văn học nghệ thuật, trở thành những “nhân vật trữ tình” đặc biệt, đôi khi mang nhiều ẩn dụ, hàm ý hoặc phúng dụ của tác giả. Một trong những con vật được dành nhiều sự ưu ái đó là mèo.
1. Đối với người Việt Nam, mèo là vật nuôi thân thiết và đáng yêu trong nhà. Mèo có thể để làm cảnh, nhưng có lẽ công dụng lớn nhất của chúng là bắt chuột. Con mèo đã đi vào ca dao một cách rất tự nhiên và ngộ nghĩnh: Con mèo trèo cau / Hỏi chuột xa nhà ở đâu / Chuột đi chợ xa / Mua mắm mua muối giỗ cha mèo. Mèo đi vào tục ngữ với những ẩn dụ tích cực, liên quan đến việc bắt chuột chẳng hạn Con mèo nhỏ bắt chuột đề cập đến những người trẻ tuổi tài năng, Con mèo nhỏ bắt con chuột nhỏ chỉ ra sự phù hợp trong công việc theo khả năng của mỗi người, hoặc Rình như mèo rình chuột để biểu thị sự kiên nhẫn và siêng năng trong công việc. Khi miêu tả phụ nữ, Ăn nhỏ như một con mèo là một lời đánh giá hay, như một lời khen ngợi về cách sống, về sự chu đáo của người phụ nữ trong bữa ăn. Mèo còn xuất hiện trong những câu biểu thị triết lí nhân sinh, thể hiện kinh nghiệm sống hay những quan sát phản ánh hiện thực xã hội, như: Mỡ (không cho) miệng mèo, không biết mèo nào cắn, chó không bắt mèo ăn cứt…Mèo còn gắn liền với những lời chỉ trích những thói hư tật xấu, hoặc đôi khi là những lời mỉa mai mỉa mai, chẳng hạn như: Ăn như rồng cuốn, nói như rồng, leo trèo như mèo ói, im lặng như mèo vụng, mèo gặm gà trống, mèo làm điếm, mèo mù ăn cá rán, mèo khen mèo dài đuôi… Cách đối xử với chó, mèo trong các gia đình Việt Nam rõ ràng là phân biệt đối xử. Mèo có thể ăn cùng người, gần người, trong khi chó thường phải ăn sau và ăn ngoài sân hoặc góc nhà, cách xa mâm cơm. Một trong những lời giải thích cho hiện tượng này là trong truyện cổ tích Con chó, con mèo và anh chàng tội nghiệp được ghi vào Kho Tàng Truyện Cổ Tích Việt Nam của Nguyễn Đổng Chi. Theo đó, con mèo có công rất lớn trong việc tìm kiếm đồ vật bị mất cho con người nên cần được đối xử ưu ái hơn. Trong văn hóa dân gian Pháp, con mèo được coi là một con vật đặc biệt có tính hai mặt, nghĩa là nó có thể tốt hoặc xấu tùy thuộc vào người nuôi nấng nó. Điều này có liên quan đến truyền thuyết rằng mỗi khi Adam đập cây đũa phép của mình, một con vật tốt sẽ xuất hiện và mỗi khi Eve đập cây đũa phép, một con vật xấu sẽ xuất hiện. Một lần, Adam phát hiện ra Eve sắp bẻ đũa, nhanh chóng chạy đến giật lấy, cả hai nắm tay nhau trên đũa, chiếc đũa rơi xuống và từ đó xuất hiện chú mèo.
2. Con mèo xuất hiện trong lời bài hát của nhiều bài hát Việt Nam. Nhưng lạ thay, mèo xuất hiện chủ yếu trong các bài hát thiếu nhi mà ít xuất hiện trong các bài hát trữ tình người lớn. Điều này đúng với những nhạc sĩ sinh sống và lớn lên ở miền Bắc. Có hàng loạt bài hát nổi tiếng về mèo dành cho thiếu nhi như: Rửa mặt như một con mèo (Hàn Ngọc Bích), Tại sao con mèo rửa mặt? (Hoàng Long), Mọi người đều yêu mèo (Kim Hữu), mèo con (Nguyễn Đức Toàn), Gà trống, mèo con và chó con (Thế Vinh)… Trong các bài hát trên, chú mèo được khai thác chủ yếu ở khía cạnh ngộ nghĩnh dễ thương và tài bắt chuột: Em có một con mèo ở nhà, con mèo kêu meo meo / Mắt tròn như nước, ai cũng yêu mèo (Kim Hữu); Nhà tôi có một con gà trống, một con mèo con và một con chó con (Thế Vinh); Chú mèo con lông trắng có đôi mắt tròn xoe trông rất xinh/ Meo meo/ A nó nhanh chân nhanh nhẹn bắt chuột rất giỏi/ Con mèo nó ngoan lắm suốt ngày chơi với chó mèo (Nguyễn Đức Toàn)…
Tuy nhiên, khi khảo sát các ca khúc có hình ảnh con mèo của các nhạc sĩ phía Nam, tôi thấy tình hình hơi khác. Chú mèo máy không chỉ xuất hiện trong các bài hát thiếu nhi mà còn xuất hiện trong nhiều bản tình ca dành cho người lớn. Ở đó, chú mèo đã trở thành nhân vật trữ tình, làm đẹp cho con người, gắn với kỉ niệm của một thời thân thương nay đã xa xăm: Hỡi cô gái xõa tóc bên chú mèo làm chân tôi ngủ quên (Nếu có người tình – Nguyễn Ngọc Thiện); Anh có nhớ lũ mèo con ngày xưa vẫn chơi hái me cho nhau/ Anh có biết chuyện tình vu vơ, như con mèo hiền hay cắn vào tay em (Góc phố dịu dàng – Trần Minh Phi). Chú mèo đi vào ca từ của những bản tình ca một cách tự nhiên, duyên dáng và quan trọng hơn, hai ca khúc tiêu biểu vừa nêu đều là những tác phẩm thành công, ghi dấu ấn khá sâu đậm trong lòng công chúng. nghe nhạc. Trong khi đó, ngoài Bắc, nếu nhạc sĩ có đưa con mèo vào ca khúc tình yêu thì chưa thấy tác phẩm nào thực sự gây ấn tượng chẳng hạn. Những ngày ta yêu nhau Những bài hát của nhạc sĩ Phú Quang chưa bao giờ được đưa vào danh sách những bài hát tiêu biểu của ông: Ngày ta yêu nhau em tựa vai anh/ Chú mèo hoang giấu buồn dưới trời hè. Về điều này, theo tôi, tính truyền thống, bảo thủ của người Bắc mạnh hơn nên khoảng cách, ranh giới giữa con người và vật nuôi cũng trở nên xa hơn. Trong khi miền Nam là vùng đất được khám phá muộn hơn, tiếp xúc nhiều với phương Tây (người phương Tây rất yêu thích thú cưng, điều này ai cũng thấy rõ) nên dường như đối với người miền Nam, khoảng cách giữa con người và thú cưng gần gũi hơn. Cát vì thế đi vào những ca khúc trữ tình dễ dàng hơn và gặt hái được nhiều thành công hơn.
3. Con mèo đi vào nhiều thơ ca Việt Nam từ trung đại đến hiện đại với những cách biểu đạt phong phú, thông qua việc miêu tả con mèo mà bộc lộ thế giới nội tâm của con người. Nguyễn Bỉnh Khiêm (thế kỷ XVI) đã nhiều lần nhắc đến mèo trong thơ: Người đánh cá đầu bạc khoe mắt mèo xanh (Mùa thu đi chơi thuyền); Có một thời mèo đuổi chuột/ Đến khi thua kiến mới thả bò (Ngây thơ là hơn). Nhưng dẫu sao thơ ca trung đại nhắc đến mèo vẫn còn nhiều ước lệ, có phần lỗi thời. Mãi đến thời hiện đại, cụ thể là từ nửa đầu thế kỷ XX trở đi, nhiều câu thơ hay về con mèo mới xuất hiện. Trong thơ Đoàn Văn Cừ, con mèo là một thành tố không thể thiếu, góp phần làm cho bức tranh quê trở nên sống động và đẹp một cách yên bình: Ông già chơi giữa sân/ Con tàu lấp lánh ánh trăng/ Thằng bé đứng bên chõng/ Nhìn bóng con mèo dưới chân (Trăng hè). Sau này, vẻ đẹp ngộ nghĩnh của chú mèo trong những vần thơ lục bát cũng được tìm thấy trong thơ Ngô Văn Phú: Gió khẽ cù con mèo mướp/ Mời ong mật thăm hoa (Gió). Thơ thiếu nhi viết về chú mèo không thể không nhắc đến câu thơ bốn câu nổi tiếng của Phan Thị Vàng Anh: Hôm nay trời nắng / Mèo con đi học tay không / Chỉ mang theo cây bút chì / Và mang theo mẩu bánh mì nhỏ (Mèo con đi học). Những câu thơ đau đáu nhất về con mèo vẫn là những câu thơ đi sâu vào thế giới nội tâm của con người chứ không đơn giản chỉ dừng lại ở miêu tả sự vật. Bình Nguyên Trang trong nỗi nhớ mẹ không quên nhắc đến chú mèo tam thể như một người bạn an ủi những lúc cô đơn: Có lẽ bao nhiêu năm rồi chỉ còn lại một điều/ An ủi tôi là con mèo tam thể/ Già rồi chẳng biết dựa vào đâu/ Trong bóng tối ngày tàn, mẹ có nó cho vui (Thư gửi mẹ). Thơ của Giáng Vân, Đoàn Mạnh Phương đều nói đến mèo hoang với nỗi trống vắng cô đơn đến choáng ngợp, tưởng chừng như một sự chờ đợi vô vọng, tưởng chừng như một nỗi sợ hãi hoang mang: Đêm ngự trong tâm hồn đẫm máu/ Đêm thánh ca hát. Tiếng nức nở đêm/Mèo rừng hú. Hẻm tối. rêu phai màu (Hoa thạch thảo – Giang Vân), Chuột đuổi nhau trong căn gác cũ/Mắt mèo rừng lấp lánh như sao/Gió như gọi nhau là bão/Chém trong đêm nét ngọt ngào (Đêm tối – Đoàn Mạnh Phương). Trong thơ tình, Nguyên Sa không ngần ngại buông bút: Hôm nay Nga buồn như chó ốm/ Như con mèo ngủ trong vòng tay (Nga). Còn với Vi Thùy Linh, mèo là những dục vọng ẩn chứa đầy nhục dục: Mèo đi rất uyển chuyển vẫn làm đàn bà giật mình/ Ôi tiếng rên rỉ của mùa yêu/ Làm ngói rêu muốn bay vòng trời trốn (Mèo thích đi trên mái nhà) ).
Mèo trong thơ ca Việt Nam hiện đại, ngoài việc được miêu tả như một thực thể, người ta thường thấy con mèo gắn liền với tình cảm của người phụ nữ, hoặc được đặt trong sự so sánh với người phụ nữ nói chung. Nhưng đặc biệt có một lần, con mèo xuất hiện như một ẩn dụ cho người đàn ông. Ở đó, người đọc thấy được tình cha con đầy hi sinh, nhẫn nhịn, âm thầm bước qua bao gian truân của cuộc đời. Đó là vài câu thơ của nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm mà tôi muốn trích dẫn để tạm khép lại bài viết này: Anh bước đi như một chú mèo trên con đường vắng/ Gọi tên em như một thiên thần/ Có một nốt nhạc mà anh chưa từng biết/ Đó là một nốt nhạc buồn anh đã nuốt vào lòng vì em (Nhớ ngày mai).
[/box]
#Mèo #trong #một #vài #loại #hình #văn #học #nghệ #thuật #Tác #giả #Đỗ #Anh #Vũ
[/toggle]
Bạn thấy bài viết Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ có giải quyết đươc vấn đề bạn tìm hiểu không?, nếu không hãy comment góp ý thêm về Mèo trong một vài loại hình văn học nghệ thuật – Tác giả: Đỗ Anh Vũ bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể chỉnh sửa & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Chuyên mục: Địa lý
#Mèo #trong #một #vài #loại #hình #văn #học #nghệ #thuật #Tác #giả #Đỗ #Anh #Vũ
Trả lời