Thời Lý (1009-1225), Thăng Long trở thành kinh đô của Đại Việt. Sau thắng lợi sông Cầu – Như Nguyệt (1076), nền độc lập của Tổ quốc ta được củng cố, ý thức dân tộc tăng trưởng mạnh mẽ. Giáo dục được mở rộng, kinh tế nông nghiệp và thủ công nghiệp tăng trưởng khá thịnh vượng. Phật giáo trở thành quốc giáo. Việc xây chùa, đúc chuông, tạc tượng, in ấn kinh Phật diễn ra sôi nổi khắp nơi. Nhiều thiền sư được triều đình kính trọng. Họ là những người kiệt xuất, đức độ, tài cao, giỏi văn thơ, lưu danh sáng ngời trong lịch sử.
Trong đó có Mãn Giác Thiền sư (1052 – 1096) là một vị cao tăng có tâm hồn thơ đẹp. Bài “Có bệnh thì méc bảo người nào” (Báo cáo họ) được thiền sư đọc cho môn đệ nghe lúc ông lâm bệnh nặng, trước lúc tạ thế. Nguyên văn là một bài kệ (bài kinh) hàm chứa triết lý Phật giáo thâm thúy, nhưng mới mẻ, gợi cảm, đầy chất thơ. Nguyên văn bằng tiếng Trung, đây là bản dịch của bài thơ:
Mùa xuân qua đi, trăm hoa đua nở,
Xuân tới, trăm hoa nở nụ cười.
Trước mắt, đi mãi mãi,
Trên đầu, cũ đang tới.
Đừng nghĩ rằng mùa xuân hoa sẽ tàn;
Đêm qua trước một nhánh cây ngày mai
(bản dịch của Ngô Tất Tố)
Đoạn thơ đã nói lên quy luật của cuộc sống và tự nhiên, trình bày thái độ của người tu sĩ trước quy luật tử sinh ở cõi người, sinh diệt và vĩnh hằng trong vũ trụ.
“Có bệnh thì méc bảo” gồm 6 câu, cứ 2 câu tạo thành một bài hài hòa, song song, để lại nhiều ấn tượng thú vị. Hai câu đầu nói về chu kỳ của bốn mùa, tiêu biểu là vần điệu của mùa xuân. Mỗi độ xuân về, trăm hoa đua nở (hoa nở) đua nhau khoe sắc thắm.
Hình ảnh “trăm hoa tươi cười” tượng trưng cho sức sống mãnh liệt, vẻ đẹp của tự nhiên cây cổ thụ và mùa xuân. Sắc xuân, hương xuân … còn gì đẹp hơn? Và lúc mùa xuân qua đi, tháng ngày sẽ trôi nhanh theo mùa hạ, chuyển sang thu rồi đông, sớm lại xuân… cây cối, hoa lá, sinh vật cũng thay đổi và lớn lên hay tàn lụi theo 4 mùa, năm tháng. Lúc mùa xuân qua đi, “trăm hoa đua nở” theo quy luật của tự nhiên. Hai câu thơ mang màu sắc triết lí, nói chung quy luật tồn tại của tự nhiên và sự vận động của thời kì. Mùa xuân như cuộc sống tự nhiên chuyển đổi ko ngừng: “xuân đi qua” rồi “xuân sang”, “hoa nở” rồi “hoa tàn”… Mùa xuân là vĩnh hằng. Cây cối, trăm hoa cũng như vạn vật, con người đều chịu sự chi phối của những quy luật khắc nghiệt của tự nhiên:
Mùa xuân qua đi, trăm hoa đua nở,
Xuân về trăm hoa nở nụ cười
Bước chân của mùa xuân “qua… sang”, cũng như trăm hoa “rơi… nở”, một cách nói giàu xúc cảm, khiến câu thơ vốn đã khô khan trở thành một câu thơ hay và đẹp. Qua đó, chúng ta thấy tâm hồn thiền sư đẹp thật!
Hai câu tiếp theo, Mãn Giác nói về chuyện người, chuyện đời. Trong cõi nhân sinh, vạn vật luôn chuyển đổi, vận động theo năm tháng. “Trước mắt là đi mãi … Cũng giống như con người, có sinh có tử, lúc khỏe mạnh sẽ có lúc ốm đau, bệnh tật, có lúc ốm đau. Già trẻ lớn nhỏ đều sẽ tới. .Quy luật của cuộc đời là tương tự, vốn là thế! Vị cao tăng đang nằm trên giường bệnh, đọc câu này cho môn đệ nghe, muốn nhắc nhở họ với tất cả sự thanh thản: Người đã già, đang “bệnh”, nhất mực sẽ “qua khỏi”. đi “(chết). Đó là lẽ thường, ko có gì phải sợ hãi, lo lắng. Ý tứ và triết lý của câu thơ vô cùng cừ khôi. Học cách yêu cuộc sống thanh thản – hãy nắm vững nhé:
Trước mắt, đi mãi mãi,
Trên đầu, cũ đang tới.
Đoạn thơ khép lại bằng hai câu tuyệt hay, từ lâu đã được lưu truyền như một câu thơ hay trong bài vọng cổ:
Những bông hoa mùa xuân tới máy Mac của bạn vẫn sáng sủa,
Hồ hết các gia đình đều thích thú việc tiêu tiền vào ngày mai
(Đừng nghĩ rằng hoa sẽ tàn vào mùa xuân,
Đêm qua trước một cành cây ngày mai.)
Hai chữ “vị” (đừng nghĩ) như một lời nhắc nhở nhẹ nhõm, thấm thìa. Câu thơ có cấu trúc liên hoàn, tương phản: “hoa tàn” và “một cành mai nở”. Hình ảnh “Nhất chi mai” (cành mai) là chất thơ ta thường gặp trong thơ cổ. “Bờ đối: Nhất chi mai”, (Bên xuân: cành mai) – Hồ Chí Minh… Cành mai tượng trưng cho vẻ đẹp tinh khiết, cao quý, lộng lẫy của tự nhiên và con người. Trong bài thơ này, cây mai nở ngày xuân tàn là một ẩn dụ nghệ thuật, thi sĩ dùng để nói về mình, chỉ về mình, trình bày quan niệm sống của một nhà sư chân chính: vạn vật sinh thành và tồn tại. sống và chết, sinh, lão, bệnh, tử… nhưng người tu hành chân chính và tỉnh ngộ có thể vượt ra khỏi vòng tử sinh, ngoài quy luật tự nhiên như cành mai nở lúc xuân tàn, lúc trăm hoa đua nở. đã ngã! Cho nên, chúng ta (Mãn Giác thiền sư) bị “ốm” là chuyện thường tình, thuận theo quy luật tự nhiên, có gì phải lo? “Thác là thân thể thanh tao, nhưng cũng là tinh hoa” (Truyện Kiều). Ngoài triết lý thâm thúy của đạo Phật, được cụ thể hóa, hình tượng hóa qua hình ảnh “nhất chi mai”, câu thơ còn hàm chứa một ý nghĩa cao đẹp: người tu hành rất sáng sủa, yêu đời. Với anh, tự nhiên muôn màu, muôn vẻ, tràn đầy sức sống, tươi trẻ, sức sống ko ngừng vươn lên mạnh mẽ theo dòng chảy của thời kì.
Thơ Báo cáo họ trình bày một tư cách, một quan niệm sống cao đẹp của một bậc cao minh thiền sư. Tư tưởng Phật giáo hòa quyện với thi ca, tầm cao và chiều sâu của triết lý Phật giáo được khoác lên mình những vần thơ đẹp, giàu hình ảnh và xúc cảm.
Câu thơ đã trở thành một bài thơ cổ, xuyên suốt thiên niên kỷ. Đọc bài báo Báo cáo họ, chúng ta cảm kích trước ý thức yêu đời, yêu đời của thiền sư, chúng ta càng yêu thêm vẻ đẹp trong trắng của cành mai nở rộ vào dịp xuân về. Dư vị của bài thơ như một lời nhắc nhở nhẹ nhõm: hãy làm chủ tự nhiên, làm chủ cuộc sống và làm chủ bản thân, yêu đời, yêu đời, say mê lao động và học tập.
Bạn thấy bài viết Giỏi Văn – Bài văn: Phân tích bài kệ “Cáo tật thị chúng” có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Giỏi Văn – Bài văn: Phân tích bài kệ “Cáo tật thị chúng” bên dưới để thpttranhungdao.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Trường THPT Trần Hưng Đạo
Phân mục: Ngữ Văn
Nguồn: thpttranhungdao.edu.vn
Trả lời