Vườn quốc gia Cát Tiên ko chỉ là kho chứa đầy những nguồn tài nguyên sinh vật quý giá nhưng còn là vùng đất kì bí với những truyền thuyết được lưu truyền từ bao đời nay.
Vườn quốc gia (VQG) Cát Tiên trải dài trên 3 tỉnh Đồng Nai, Lâm Đồng và Bình Phước, với tổng diện tích gần 72.000 ha, được bao bọc bởi 90km sông Đồng Nai.
Trong vùng lõi Vườn quốc gia có xã Đồng Nai Thượng, huyện Cát Tiên, nơi có 5 dân tộc anh em sinh sống, trong đó, dân tộc Mạ chiếm hơn 97% và là dân tộc lâu đời nhất ở đây.
Vùng đất của người Mạ được coi là “vùng đất thần thánh” với những truyền thống văn hóa lạ mắt còn được lưu giữ cho tới ngày nay.
Truyền thuyết về nữ vương cổ tích của toàn cầu
Sau chuyến công việc ở xã Đồng Nai, huyện Bù Đăng, Bình Phước, tôi định vào thị trấn Cát Tiên, tỉnh Lâm Đồng để tìm thêm tài liệu, vì 2 nơi chỉ cách 1 cây cầu nên tôi ghé qua Đào Duy Mai. , cán bộ UBND huyện, tôi biết cách đây 10 năm, lúc đó ông Mai là Trưởng phòng Nông nghiệp huyện.
“Qua đây đưa tôi tới xã Đồng Nai Thượng, nơi có làng của người Mạ, nhiều điều hay, buổi tối đi rừng xem thú rừng, thả phanh viết lách”, ông Mai nói qua điện thoại.
Xã Đồng Nai Thượng cách trung tâm huyện khoảng 20km, nằm trọn trong vùng lõi Vườn quốc gia Cát Tiên. Đường trải nhựa phẳng lì, hai bên là vườn cây rợp bóng mát, khá yên tĩnh vì ít xe chạy, ko khí trong sạch.
Vừa lái xe, ông Mai vừa cho biết, gương mặt làng quê giờ đã thay đổi nhiều, hồ hết bà con đã cất nhà ở chứ ko còn những ngôi nhà sàn làm bằng cây rừng. Đường xá cũng được trải nhựa, bê tông hóa.
Từng làm Bí thư Đảng ủy xã Đồng Nai Thượng 3 năm, ông Mãi thuộc địa hình như lòng bàn tay. Vì vậy, sau khoảng 15 phút chạy xe, chúng tôi có mặt tại nhà già làng Điểu K’Lộc, ở Bon Giá Ra, một trong những người có uy tín nhất ở Đồng Nai Thượng.
Ông K’Lộc năm nay đã 68 tuổi, thân hình vạm vỡ, giọng nói trong trẻo. “Có rất nhiều câu chuyện về khu rừng. Có những chuyện tôi biết, có những chuyện tôi nghe ông bà kể. Sau đó tôi nói với các con tôi. Chuyện vui, chuyện buồn, sao cũng được. Cái gì cũng tốt, cũng là để giữ đất, giữ rừng, để cuộc sống được trường tồn”, ông K’Lộc nói.
Theo ông K’Lộc, truyền thuyết về danh thắng “Cát Tiên” được người Mạ lưu truyền từ bao đời nay. Tương truyền, xưa kia tại khu vực rừng Cát Tiên này có một chàng thợ săn trẻ người dân tộc Mạ, trong lúc vào rừng đi săn đã nhìn thấy một hòn đá hình trụ rất kỳ lạ nên đã giương cung. và bắn.
Đột nhiên từ cây cột này, một dòng nước tuôn ra như thác. Người thanh niên sợ tới mức quay đầu bỏ chạy, nhưng chạy tới đâu nước cũng theo sát phía sau. Lúc anh ta chạy nhanh, nước tạo thành dòng, lúc anh ta chạy chậm, tạo thành những vực nước sâu, lúc anh ta ngừng lại, nước tạo thành một cái hồ lớn.
Tới một vùng đất rộng, chàng chợt khựng lại lúc thấy trước mắt mình là nhiều tiên nữ xinh đẹp đang vui đùa trên bãi cát vàng bên dòng suối trong veo. Gần đó, nhiều loài chim và thú như nai, vượn, công đang thơ thẩn gặm cỏ. hoa khoe sắc, bướm dập dờn trong nắng vàng. Quang cảnh như “cõng tiên nơi hạ giới”. Đó là truyện “Cát Tiên”.
Một câu chuyện thú vị và nổi tiếng khác của người mạ Đồng Nai Thượng, liên quan tới thác Bến Cự, một trong những danh thắng ở Cát Tiên, là chuyện tình của chàng K’Du và nàng tiên K’Mai.
Thác Bến Cự ko cao nhưng dòng nước chảy khá mạnh qua các ghềnh lớn khiến hơi nước bốc lên khiến ko gian lúc nào cũng mờ ảo. Hai bên con suối này là những cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, cành lá sà xuống sát bờ, quang cảnh càng trở thành huyền ảo. Tản mạn dưới tán cây mọc nhiều bụi phong lan.
Chuyện tình lãng mạn theo lời kể của già làng Điểu K’Lộc: K’Du sống ở làng Mạ, mồ côi cha mẹ nhưng rất hiền lành, siêng năng và vô cùng đẹp trai. Lúc đã trở thành một thanh niên cường tráng, mỗi lúc vào rừng, chim muông hót líu lo, bướm bay lượn trên đầu, hoa đua nở đón tiếp. Nàng tiên K’Mai từ trên trời nhìn thấy chàng đã lâu, thường dõi theo từng bước chàng đi. K’Mai yêu chàng trai này từ bao giờ?
Rồi một ngày, nàng trốn xuống trần gian tìm K’Du và nên duyên vợ chồng. Nhưng vì là tiên trên trời nên ko thể lấy người phàm nên họ rất hạnh phúc và chẳng bao lâu sau cô được đưa về trời.
K’Du nhớ vợ, ngày đêm khóc, nước mắt tuôn thành thác nghẹn ngào. Sau đó ko lâu, chàng trai chết, trở thành một cây cổ thụ bên dòng thác. K’Mai cũng buồn phiền chết, trở thành bụi phong lan bám vào thân cây cổ thụ đấy. Dù bằng cách nào, cuối cùng, họ đã ở bên nhau mãi mãi.
Bảo vệ cây như bảo vệ chính mình
Tiếp lời già làng K’Lộc, ông Đào Duy Mai cho biết: “Ngoài câu chuyện vừa nghe, còn có một dị bản khác của Cát Tiên”.
Tức là thuở sơ khai, sông Đồng Nai rất đẹp, nước trong xanh, mỗi đêm trăng sáng, từ trên trời nhìn xuống, Ngọc Hoàng thấy dòng sông uốn lượn như dải lụa, hai bên bờ là những bãi cát vàng nhấp nhánh. như mạ vàng. Ngọc Hoàng mê mẩn và chọn nơi đây làm vườn thượng uyển, nơi ngơi nghỉ, dạo chơi của các tiên nữ.
Sau đó, Ngọc Hoàng sai đem nhiều loại cây quý từ trời về trồng ở đây. Nhờ đó Cát Tiên có nhiều cây gỗ quý hàng trăm năm tuổi như ngày nay.
Với người Mạ, họ vẫn tin rằng, gốc cổ thụ trong rừng có vong linh của chàng trai K’Du vô cùng linh thiêng nên họ ko chỉ bằng mọi giá bảo vệ cây rừng nhưng còn chung vui với cây. . Dù ở giữa rừng già nhưng trước đây, lúc rừng còn chưa được bảo vệ như hiện thời, vật liệu xây dựng nhà ở của người Mạ chủ yếu làm bằng tre, nứa. ko phải thân cây. Mỗi lúc phải chặt một cây gỗ lớn, họ đều cúng và khấn thần rất thành kính, nghiêm trang.
Ông Mai cho biết thêm, những truyền thuyết của người dân thực chất là thành phầm của trí tưởng tượng. Nhưng có một điều cần nhớ, họ tin vào sự linh thiêng của rừng, rừng có thần linh, có vong linh, nếu vi phạm những điều cấm kỵ như chặt cây lộn xộn, phá rừng sẽ gánh hậu quả nặng nề. Nhưng làm thế nào để đủ mạnh mẽ, đủ thông minh để bảo vệ? Và, họ tưởng tượng những câu chuyện mang sắc thái thần thánh để làm “vũ khí” để bảo vệ rừng.
Ko chỉ vậy, những câu chuyện này còn có tác dụng giáo dục lòng nhân ái, trách nhiệm với tập thể. Vì sao những câu chuyện này ko được ghi lại, nhưng được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác? Vì nó đã được ông bà, cha mẹ kể hàng ngày, từ lúc nó còn lẫm chẫm biết đi. Cũng giống như lúc chúng ta còn nhỏ, những câu chuyện cổ tích nhưng ông bà cha mẹ kể đã theo chúng ta suốt cuộc đời.
“Người Mạ cũng như người Tây Nguyên, ở mỗi làng thường có 5 loại rừng. Trước tiên và quan trọng nhất là rừng của thần linh chở che cho dân làng. Rừng này thường là rừng đầu nguồn, hỗ trợ nước, chở che cho dân làng. Bảo vệ chống sạt lở và lũ quét. Khu rừng này ko người nào dám động tới trừ lúc muốn bị thần linh trừng trị. Thứ hai là khu rừng sống. Có đình (nhà dài), tư thất (của mỗi gia đình), là một nơi sinh sống hàng ngày, nói cách khác đó là một ngôi làng.
Tiếp tới là rừng làm rẫy được chia cho các gia đình. Trước lúc chia đất, làng sẽ làm lễ cúng thần linh, sau đó già làng sẽ chia đất trước sự chứng kiến của mọi người. Công bình nhưng nói, ruộng đất được chia theo chiều dọc từ đỉnh đồi xuống dưới, mỗi người một thửa. Thứ ba là rừng kinh tế, nơi người dân tới tìm kiếm các sản vật như cây rừng, mật ong, măng rừng, săn thú rừng. Thứ tư là khu rừng cho người chết yên nghỉ”, Đào Duy Mai nói.
Xem động vật hoang dại ăn vào đêm tối
Hơn 7 giờ tối, chúng tôi chạy về trụ sở VQG để vào rừng xem thú rừng đi ăn đêm. Trước đó, ông Đào Duy Mai đã gọi điện đặt lịch hứa hẹn với cán bộ Vườn quốc gia. Tới điểm hứa hẹn, anh Bùi Hữu Vị, hướng dẫn viên đã đợi sẵn cùng chiếc xe tải có thùng được hoán cải thành xe khách 2 hàng ghế sát thùng, vận tải du khách thăm quan rừng.
“Từ đây đi tới chỗ thú rừng ăn đêm 6 cây số. Nhưng bạn có thể gặp động vật bất kỳ lúc nào, miễn sao đừng tới quá gần, bạn có thể xem thoải mái. Chắc họ quen thấy người và xe rồi,” Vi nói và khởi động xe.
Tiếng động cơ xe, ánh đèn pha xé tan màn đêm và sự yên ắng của rừng cây, chiếc xe chầm chậm lăn bánh. Ánh đèn từ xe soi rõ quang cảnh hai bên. Được khoảng 15 phút, anh Vị giảm vận tốc, xe đi chậm lại và tiếng máy cũng dịu dần. Tới khu vực có thú ăn đêm rồi”, Vi nói rồi bật một ngọn đèn khác ở đầu xe, ánh sáng tăng lên gấp nhiều lần, nhìn rõ từng đám cỏ dại rất nhỏ. Chúng tôi yên lặng, cùng nhau nhìn chằm chằm vào ngọn đèn.
Chợt ông Vị khẽ thốt lên “đấy, nai sừng tấm”. Chúng tôi nhìn theo hướng anh chỉ thì thấy một con nai đứng cách xe vài chục mét, bên vệ cỏ cao gấp đôi thân nó. Chú hươu có đôi mắt to tròn đang hướng về phía ánh sáng, đôi tai như lá mít vểnh lên lắng tai nhưng ko hề tỏ ra sợ hãi. “Đây là hươu cái, ko có sừng. Hươu là một trong những loài có số lượng tương đối lớn” – ông Vị nói.
Tôi đã chụp một vài bức ảnh trước lúc con nai trượt vào bãi cỏ. Xe tiếp tục bò thêm một đoạn nữa thì thấy thêm vài chú nai đang ăn cỏ. Thấy đèn bật sáng, chúng ngừng ăn và nhìn lên vài phút trước lúc mất tích.
Ngoài hươu, nai, chúng tôi còn chứng kiến đàn lợn rừng lên tới hơn chục con đang nối đuôi nhau đi kiếm ăn. “Lợn rừng là loài thú rừng nhiều nhất ở đây, vì chúng sinh sản khá nhiều. Nó cũng là loài ăn tạp nhất. Từ rau củ, tới động vật nhỏ như cá và côn trùng. Ngay cả xác động vật thối rữa cũng bị chúng ăn hết”, anh Vi nói. “Bò tót sống ở khu vực nào? Tôi có thể truy cập được ko?” tôi hỏi. Anh Vi trả lời: “Khó lắm, vì bò đực ko dũng cảm, ko cố định một vùng, nhưng thỉnh thoảng để tiếp cận chúng phải mất thời kì lần theo dấu chân và phân. Hiện giờ cứ thử đi, Nếu may mắn sẽ thấy, nhưng đi ban ngày dễ gặp hơn”, ông Vị đáp.
Ông Vị cho biết, theo kết quả rà soát, kiểm đếm cách đây hơn chục năm, VQG Cát Tiên có 24 đàn bò tót với 111 con. Hiện số lượng cá thể bò tót đã tăng lên nhưng chuẩn xác là bao nhiêu thì chưa có.
Chúng tôi tiếp tục đi sâu hơn vào rừng nhưng ko gặp con bò tót nào, ngoại trừ một con chim đang ngủ trên cành cây, chúng tôi ko gặp bất kỳ loài động vật sống về đêm nào khác. “Mai mình đi chuyến khác, nhanh, thú nhiều, ban ngày dễ quan sát hơn”, Vi nói tiếp trước lúc quay xe về.
Sáng hôm sau, tôi thuê một chiếc xe đạp và chạy mười cây số trong VQG. Sau 2 giờ, tôi đã nhìn thấy và chụp ảnh hơn chục loại chim và động vật. Tới cửa VQG nhìn lại tiếc mình chưa đi đủ. “Đây thực sự là toàn cầu của các loài chim và động vật”, tôi thầm nghĩ.
Nhớ để nguồn bài viết này:
‘Vương quốc người Mạ’ và những truyền thuyết giữa rừng già của website thpttranhungdao.edu.vn
Phân mục: Phong thủy
Đặt mâm cúng tất niên cuối năm 2022 tại đây: cungtatnien.com
#Vương #quốc #người #Mạ #và #những #truyền #thuyết #giữa #rừng #già
Trả lời